1. Waigu Baibiri asakapai tipa ndikidi nyemuse?

 NYEMUSE, “imaha wa ima we, wa gu mirã we nakĩ akĩ [nga ga Yekova]. Dungu aime arengba nga ka bisa nyemuse te, ka ime fu nga ku ri he a te.” b (Ga So. 8:6, 7) Nga gi bawene sakarogopai yo tipa ndikidi nyemuse! Agi afugo re na agu akidohe rogoho nga ga rengo fu arogotise: Oni ima rengba kadu na nyanyaki nyemuse dagbaroni.

2. Ginipai si aida arogotise mangihe tipa ka sa gayo nyemuse ka si zerenga ya?

² Si naida arogotise mangi ome tipa kaa kpinyemu tiyo a wa i nikaa raka. Tipa ka yugo gipai re na kpiapai, we rengbe kaa kĩ akĩ kindi kina gu sa ka boro aaye na nyake kaa gindo ho. Ka boro aadunga ho kaa gindo ho ya, gu we re ima rengba ka biso ni yangaraha. Wakina gure a, gu nyemuse du dagba kumbakudee na diakumba rengbe ka nye kindi ni nyanyakihe kina gu ka i aanyakasa gayo pagume. Ti kura aregbo, arogotise rengbe ka bi gupai nga gayo nyemuse nazera, gbe, ho i andu ni rogo agu apai nga ga zingo marã, agu akpakarapai nga ga kaza kpotose watadu agu akpakarapai nga ga sonosa agude. Sidu, ka singia mo nga rogotise waigu rengbe mo ka mbu “gu mirã we nakĩ akĩ [nga ga Yekova]” kindi rogo gamo rogatise yo? Rogo gi kekeapai re, ani nika sakapai tipa agene biata nga gu mo narengbe ka banda gamo pagume ngbaha si du ni nyanyakihe na mo kini gbia ngbarago rogo gamo rogatise.

3. Waigu nyanyaki pagume na Yekova aundo arogotise i banda gayo nyemuse si du nyanyaki? (Batungusipai 4:12) (Oni bi sura a.)

³ Tipa ka banda “gu mirã we nakĩ akĩ [nga ga Yekova],” si naida  kumbakudee gbiati diakumba mangi ome nyanyaki tipa ka nyakasa gayo pagume na Yekova. Waigu gi nyanyaki pagume re aundo gayo rogatise? Ho arogotise abi gayo pabakure ni na gu Bayo du ngbangbaturũ yo na nyanyakipaha, i nadu na nyemu ka mangapai kuti gako arugute, na gupai re naundo yo i ne agu akpakarapai rengbe ka sa gayo nyemuse dagbayo si zere na i kini dibe he. (Oni gedi Batungusipai 4:12.) Agu aboro du na nyanyaki pabakure na Yekova namanga ome a tipa ka wirika ko na kini sonosi agu asino ko ayugoho, wa gu nga mangapase, zerangbaduse na mbupai. (Ef. 4:32–5:1) Ho arogotise ayugo agi asino re ni, si nasaha taata tipa gayo nyemuse sono. Wirina du rimori nga Lena, nga gu ri niima dia agarã awere 25 kurogo rogatise yo aya, “Si taata ka kpinyemu gu boro niima nyaka rogo toro yo na kini irisi ni.”

4. Tipagine Yekova asia Yosefa na Maria ti ni i du ni avungu gu Masiya i akidopa ko?

⁴ Oni bingo gu kpiapai nga ga Baibiri. Ho si aaida Yekova sia arogotise ni i du ni avungu gu Masiya i akido pako, Ko asia Yosefa na Maria dagba gu dungu aboro yo nangia atita Davide. Tipagine? I ue dunduko aima du na wene pagume na Yekova, na Yekova aima ino gupai nga i nika maa ko ni bambata boro rogo gayo rogatise yo. Arogotise, ginipai rengbe oni ka wirikaha be Yosefa na Maria?

5. Ginipai rengbe kumbakuadee ka wirikaha be Yosefa?

⁵ Yosefa adu regerege ka mangapai kuti ga Yekova arugapai, na gipai re nasa ko ko du ni wene kumbakudee. Ti aregbo wa bara biata, ko agbia arugapai be Mbori nibipa gako aborokporo. Ti agu aregbo re ni basasa dunduko, ko anaamangapai kuti ni ni kina ipo, zavura ho si anaida ko mangi bakere aˈariapai ni vurũ. (Mt. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Pa manga Yosefa pai kuti ga Mbori arugapai, asa gupai nga ko banda Maria, ki songodi ri na ki ngerefuo ri. Oni berẽnga pa wai gupai Yosefa amangihe re asa Maria ri kpinyemuko na kini irisiko ni bakerehe! Akumbakuadee, oni ima rengba ka wirika Yosefa ni gbata oni agu arugute du mburuhe rii Baibiri tipa wai ka ngerafuo gaoni aborokporo. c Ho oni amangapai ni kuti gi rugute re, ka si vura du vurũ nga si naida oni mangi aˈariapai, oni nayugo nyemuse fu adiaroni na kini nyakasi gaoni rogatise. Wirina du Vanuatu yo, nga gu ri naima manga agarã kurogo rogatise yo niima susa 20 aya: “Ho kumbami agbata ga Yekova arugapai ni na kini mangipai kuti ni, mi nairisako ni bakerehe. Mi nabi tire nga mi ni bandabanda re na kidu na kido kuti agu adiaberã ko amangaha.”

6. Ginipai rengbe dereakumba ka wirikaha be Maria?

⁶ Maria aima du na wene pagume nitiri na Yekova; gari idapase aarunga rii gupai Yosefa aamangaha te. Ri aima ino Ziazia Kekeapai wenengai. (Rk. 1:46) d Ri anaakpara regbo akpara a tipa kaa berãkuriipai. (Rk. 2:19, 51) Ani ima  rengba kadu na gu kido nga ga Maria pabakure na Yekova nasa gupai nga ri du ni wene diakumba. Areme, badungu dereakumba namanga asadatise ka mangapai wa gu Maria amangihe. Ni kpiapai, wirina du rimori nga Emiko aya: “Ho mi adu ni ni nakuparanga, mi anaapeka fuo gu gimi apai nga ga toro ni tire. Ono tifuo mi mangi rogatise, mi aini gupai nga bambiko wa kumbami amanga kparakpee tipa rani na kini ngbembatayo rogo irisombori, gimi idapase naru kina rii gupai ko aamangaha. Mi aye ka ino gupai nga si naida mi banda gimi pagume na Yekova nitire si du ni nyanyakihe. Sidu, awere mi naakpara regbo tipa kadu ni sa re na gimi Mbori​—ka manga kparakpee, ka geda Ziazia Kekeapai, na ka berãkurii gako aberã.” (Gara. 6:5) Dereakumba, wa oni nikaa ndu kumbatayo kaa nyakasa gaoni pabakure na Yekova, akumbaroni nika du na dungu nduapai tipa ka tambua roni na ka kpinyemu roni.​—Snz. 31:30.

7. Ginipai rengbe arogotise ka wirikaha be aYosefa na Maria nibipa irisombori kina sa?

⁷ AYosefa na Maria amangi sunge kina sa tipa ka nyakasa gayo pagume na Yekova. I aima rugatiyo na pa nyakapa iriso Yekova kina sa wa i angia aborokporo. (Rk. 2:22-24, 41; 4:16) Si rengbe kadu nga, si aima kpakara tipa ka manga ha wo, gbe ho agude atona ka nge ni beyo, ono i aima manga ha wo. Nga gi bawene kpiapai fu arogotise areme! Ka singia oni na agude beroni wa gu aYosefa na Maria adu na yo, si ima rengba kadu ni kpakarakpakaraha tipa kaa ndu tipa adunguratise watadu kaa kpara regbo tipa manga gu irisombori nga ga aborokporo. Si ima rengba kadu ni kpakarakpakaraha gbe ka gbia regbo tipa ka manga wisigopai watadu ka manga kparakpee kina sa wangia oni arogotise. Ono tie, oni tingidi gupai nga, ho oni airiso Yekova ni kina sa, oni nambeda na ko na ki mbedi dagbaroni. Sidu, oni peresipa irisombori ni bambatapai rogo gaoni raka yo.

8. Ginipai rengbe agu arogotise du gayo ramukporo na akpakarapai rogoho ka mangaha tipa ka gbia undo ni bakere he ti gu irisombori nga ga aborokporo?

⁸ Ginipai rengbe oni ka mangaha ka si dunga oni na akpakarapai rogo gaoni rogatise? Gu berãpai nga kaa manga gu irisombori nga ga aborokporo kina sa rengbe kaa ngera wa gupai angbanga ya. Ka singia wo duhe, oni tonaha ni wisigo oni pai ni wiri guruhe na ki gbia ngbarago ti ni, nga gupai oni dunduko niima ida ka sakapai tipaha. Gu diandue re ima rengba ka nyakasa gaoni pagume gbiati gaoni nyemupai ka manga agu apai kina sa nga ga toro wangia oni arogotise.

9. Tipagine si aida kumbakudee gbiati diakumba naadia regbo ti ni kaa sungo wa sa?

⁹ Agu borokporo nga arogotise, oni ima rengba a ka banda gaoni nyemuse si du ni nyanyakihe ni dia oni regbo kaa sungo kina sa. Ka oni mangihe wo, si nika undo roni oni rugutironi na pa wai gaoni badiarogatise aberã na gani abipai. (Bam. P. 2:24) Oni bingo gupai Lilia na Ruslan ainihe ngbutuko tifuo i mangi rogatise agarã niima susa 15 kusayo. Ri aya: “Ani aini gupai nga ani aadunga na regbo kaa sungo kina sa wa gu ani aaberãha te. Ani aadia bakere regbo kuti sunge marã, sunge kporo, na kusa, sunge ngerafuo awirani. Ani aini gupai nga ka ani adianga regbo kina sa ni arogotise ya, si ima rengba ka sa gupai nga ka ani mbedinga dagba tirani ya.”

10. Waigu rengbe arogotise ka mangapai kuti gu bangua arugute du rogo AEfeso 5:15, 16?

¹⁰ Ginipai rengbe arogotise ka mangaha tipa ka sa gupai nga i naadia regbo kaa sungo wa sa? Oni ima rengba ka kpara regbo, watadu ka maa ringbisiringbisi regbo tipa kaa sungo wa sa. (Oni gedi AEfeso 5:15, 16.) Wirina du Nigeria yo du rimoko nga Uzondu aya: “Ho mi namaa regbo ni tipa gimi apai, mi naarimiso gu regbo  ko yo mi gbiati diare nika diaha kina sa wangia ani arogotise, na mi ki peresipa gu regbo re ni bambatapai.” (Frp. 1:10) Oni bingo wai Anastasia, nga dia babi adungurati du Moldova yo, amangasunge na gari regbo ngba wene gene. Ri aya: “Mi naasada ka manga agu asunge nabi re ho du kumbami ni na dungu asunge ko amangaha. Ngba gi gene re, ani ima rengba ka dia regbo kusa ka sungo wa sa.” Ono na ka si dunga gaoni ringbisa regbo mangapai nasaha furoni ni kpakarakpakaraha tipa oni naadia regbo kina sa?

11. Gini asunge Akuira na Puriseka aamangaha kina sa?

¹¹ Arogotise ima rengba ka wirikapai ti gu kpiapai nga ga Akuira na Puriseka nga agu arogotise badungu agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã aima kpinyemu yo. (Rom. 16:3, 4) Wa vura duhe nga Baibiri apenga badungu futufutuapai tipa gayo rogatise te, si nayugo gupai ayugo nga i anaamangasunge, kini tungusipai, na kini undo aboro kina sa. (Amo. 18:2, 3, 24-26) Na zavura ho Baibiri afura ni tipa Akuira na Puriseka, si nafura tipa yo kina sa ti aregbo dunduko.

12. Ginipai kumbakudee gbiati diakumba narengbe ka mangaha tipa kaa dia bakere regbo kina sa? (Oni bi sura a.)

¹² Waigu rengbe arogotise ka pekafuo gu kpiapai nga ga Akuira na Puriseka? Mo berẽnga pa gu dungu apai si aida mo gbiati gamo badiarogatise mangihe. Ya mo oni rengbe ka manga bete agi asunge re kina sa kuba gupai nga boro naamangaha ni kina tini? Ni kpiapai, Akuira na Puriseka anaatungusapai kina sa. Ya mo mo naamanga mbakadapai dedede tipa kaa manga kina gu bangisapai re? Akuira na Puriseka anaamangasunge a kina sa. Si rengbe kadu nga mo gbiati gamo badiarogatise amanganga kina bangisa sunge sa te, ono ya mo oni rengbe ka manga agu asunge nga ga kporo kina sa? (Batu. 4:9) Ho oni aundo tironi ni dagba tironi tipa ka mangasunge, oni naye ka bi tironi wa gu badona namangasunge kina sa na oni nadu na momu tipa ka fura. Robert na Linda ima dia agarã kurogo rogatise yo niima susa 50. Ko aya: “Ka pe rengo, bakere regbo berani tipa ka diaha kuti aũzambuasitise te. Ono ho mi naazunda aũriahe ni diare kini ugusi he watadu ho mi naamangasunge ni zegiyo ri kini ye ka undo re, mi nadu na bakere ngbarago gbe. Pa manga ani apai kina sa nambedisa rani. Gaani nyemuse nandu kindi kumbatayo kaa sona.”

13. Tipa kadu nzunzu na ndikidi kodatise ginipai si aida kumbakudee na diakumba mangihe?

¹³ Ono tie, oni tingidi gupai nga, anga pa dia regbo kina sa nayugo gupai nga kumbakudee gbiati diakumba nika mbeda dagbayo te. Diakumba du Braziri yo aya: “Ti agi aregbo nga gu du na badungu apai rogo ho nga gu rengbe ka gbeberã aboro re, mi ima bi gupai nga ani ima rengba ka ti ku rogo gu gbina nga kaa berã gupai nga ani nadia regbo adia kina sa mbiko gupai gbua nga ani naraka kina rogo bangisa kporo sa. Mi ima wirika gupai nga si naida ani mangi dungu apai susi gu gbua nga kadu kina sa. Si naida aida a mi moiberã re fuo gimi  badiarogatise.” Oni bingo wai Bruno na diako nga, Tays, ninaabi gupai nga i ima maaberã yo fuo tiyo dagbatiyo. Ko aya: “Ho ani nidu ni zanga pai ka mangaha, ani ninaamaa gaani aterefuni kusayo na kini gbia ngbarago ti gu regbo ani adiaha kina sa.”

14. Ka si dunga arogotise agbianga ngbarago ti gu regbo i adiaha kina sa te, ginipai rengbe yo ka mangaha?

¹⁴ Ono tie, na ka si dunga mo gbiati gamo badiarogatise agbianga ngbarago ti gu regbo oni adiaha kina sa te? Isoke, oni agbianga ngbarago ti bangisa apai sa te, watadu kura boro naba gberãrago ti gu ni. Ginipai rengbe mo ka mangaha? Oni makianga pa gu we i nipe paha kusayo. Gu we re adunga ni bakiki he ho si atona atona ni kaari te. Si naida oni namaa kikindigi anyake kutini kindi. Wakina gure a, tipagine ka oni aadianga regbo kina sa ti ni rogo auru yo ni basasa kaa sungo sa ya? Oni naamanga agu apai oni dunduko agbia ngbarago ti ni, angianga gupai rengbe ka ye na tagbagapai dagbaroni ya. (Yak. 3:18) Ka oni tonaha tooni wa gure, oni ima rengba ka bi gaoni nyemuse si ni sono berewe dagbaroni.

15. Tipagine du irisa na nyanyakipaha ti ni tipa ka banda gu nyemuse nga ga arogotise si du ni nyanyakihe?

¹⁵ Irisa na nyanyakipaha rogo rogatise yo. Si wakina wege nga gu nasa we si nakĩ imaima. Ka wege adunga ya, we naima biso ni kina ipo. Wakina gure a, ka irisa aadunga ya, arogotise ima rengba ka bi gupai nga gayo nyemuse ima zera ni kina ipo. Ono tipa gu kumbakudee na diakumba tigayo namanga ome tipa ka yugo irisa dagbatiyo, i namanga asadatise tipa ka sa gayo nyemuse si du ni nyanyakihe. Wa vura duhe wo, gupai si aida oni inihe nga anga gupai gbua nyakipaha nga mo naberãha nga mo nayugo irisa ayugo te, ono gupai nyakipaha nga gamo badiarogatise nabihe abi nga mo nairisa ni airisa. Penny na Aret ima manga agarã awere niima susa 25 kurogo rogatise yo. Penny aya: “Mbiko gupai nga ani nayugo irisa dagba tirani, ani ima du na nyemuse ni bakerehe rogo gaani kporo. Ani nidu na ranirii ka peka gaani aberãpai bambiko ani ima ino gupai nga ani nabi ga akuarani aberãpai na nyanyakipaha.” Sidu, ginipai tie rengbe mo ka mangaha ka undo gamo badiarogatise ni bi gupai nga mo nzunzu nairisa ni airisa? Oni bingo agu akpiapai nga ga Abarayama na Sara.

16. Ginipai rengbe kumbakuadee ka wirikaha ti ga Abarayama kpiapai? (1 Petero 3:7) (Oni bi sura a.)

¹⁶ Abarayama anaamangapai na Sara rogo irisa yo. Ko anaadegatuko fu Sara na kini bi gari abipai na nyanyakipaha. Ti kura regbo sa, Sara adu ni fudifudi ri, na ri ki pepa wai fu Abarayama rago agberẽ tiri, zavura ri ki birako tipa gu kpakarapai re. Ya mo Abarayama azingi na ki pe gbegberẽ fugo furi? Oó. Ko aima ino gupai nga Sara angia gu diakumba nanara ara fuko na kini songodiko. Abarayama adegetuko furi na ko ki asadi ka mbakada gu kpakarapai re. (Bam. P. 16:5, 6) Ginipai rengbe ani ka wirikaha? Kumbakuadee, oni na pagbia beroni ka diaberã fu gaoni aborokporo. (1 Kor. 11:3) Wa  vura duhe wo, gu wene mangapai nga ga nyemuse si aida mo mangihe nga ka bi ga diaro abipai mbata fu mo mangi adiaberã, gbe ka si dunga gamo diaberã nika duadu na maapai kurii diaro. (1 Kor. 13:4, 5) Ti kura regbo, diaro ima rengba kadu ni fudifudi ri gbe, ri kini idi ka pepa gari abipai foro. Ya mo mo nidu na irisa tipa gari abipai ni dega mo turo wenengai furi? (Oni gedi 1 Petero 3:7.) Angela na Dmitry ima manga agarã awere kurogo rogatise yo niima mbeda kuti 30. Ri asakipa wai kumbari asa ri ri naabi tiri nga ko nairisa ri airisa, ri aya: “Dmitry ni du ti aregbo dunduko regerege ka degatuko fere ho rago nigberẽ ni tire watadu ho mi aida ka fura ni gbua. Ko nidu na zerangbaduse na mi zavura ho mi afuranga ni ngba zezeredi gene ya.”

17. Ginipai rengbe dereakumba ka wirikaha ti ga Sara kpiapai? (1 Petero 3:5, 6)

¹⁷ Sara anaairisa Abarayama ni songoda ri gako adiaberã. (Bam. P. 12:5) Ti gu kura regbo sa, Abarayama adiberã ka yugo gu sino nga ga dia aboro kugume fu agu agino naye ni tunguotunguo ho. Ko asana Sara ri mbu manga gupai ri aamangaha tipa ka mbakada kpakuto ni bakerehe. (Bam. P. 18:6) Sara amangipai niipo na ki songodi ga Abarayama diaberã. Dereakumba, oni ima rengba ka wirika Sara ni songoda oni agu adiaberã nga ga akumbaroni. Ho oni amangaha ni wo, oni nanyakasa gaoni rogatise. (Oni gedi 1 Petero 3:5, 6.) Dmitry, i nipe pa ko rogo gu genewaraga niidu mbata fu gere apepa wai diako asako ko naabi tiko nga ri nairisako airisa. Ko aya: “Mi ima du na tambuahe tipa gu ome Angela amangaha tipa ka songoda gimi adiaberã, si ki vura du vurũ nga gaani abipai andunga kina sa te. Ka si vura dunga sangbana gu diaberã re adu nga ni wenehe te, ri abisiranga re te.” Nairiwo wai duhe taata ka kpinyemu gu boro nairisa ro!

18. Waigu rengbe arogotise ka gbia undo ka i aamanga ome tipa ka banda gayo nyemuse si du ni nyanyakihe?

¹⁸ Areme, Satana naida gupai nga agu aKristano nga arogotise mbu kpinyemu tiyo. Ko ima ino gupai nga ka arogotise aadunga na nyemuse dagbatiyo ya, i ima rengba ka tona kaa bitikpa kusayo ti Yekova. Ono tie, ka i bisingo ndikidi nyemuse te! Sidu tie, si naida gu nyemuse du rogo gaoni rogatise yo dunga adu wakina gu nyemuse i nasakipai tipa ha rogo Ga Soromo Bia. Sidu, oni dinga berã adia tipa ka maa Yekova ni mbata boro rogo gaoni rogatise yo, na oni kini di regbo tipa akuaroni, na kini yugu irisa tipa gayo abipai na agu apai du yo na zingoho. Ka oni mangihe wo, gaoni rogatise nika ye na iriso fu gu boro nga Mburu ndikidi nyemuse nga Yekova, wakina gu we i agindo ho agindo kindi, gaoni nyemuse nika du ni nyanyakihe wa oni nikaa raka kindi ni unga roni.