1-2. Gini nyanyakipa diaberã si aaida agu aYudo naaraka Babera yo mangihe? (Ezara 1:2-4)

 BAKINDO amangi tingidapai! I ambu gene fu agu aYudo i aga na yo ni ziziaboro ku Babera yo tipa agarã naima susa 70 i karagatiyo ku rogo gayo ringara nangia Yisaraere. (Oni gedi Ezara 1:2-4.) Kina Yekova sa narengbe ka manga gipai re. Tipagine rengbe ani ka pehe ti ni wo? Aboro aini Babera ti gupai nga i anaambunga gayo ziziaboro te. (Yes. 14:4, 17) Ono gu kura boro aima zio Babera, na gu vovo bazogo re ape gupai fu aYudo nga, i ima rengba ka mbu gu ringara re. Ni sangbanaha, si aaida aYudo dunduko, gbe, abariikporo mangi diaberã: singia, i nika mbu Babera watadu i nika nye yo. Gu diaberã re aarengbanga kadu taata ka mangaha te. Tipagine?

² Si nawira gupai nga badungu aboro aima du ni gbinza yo tipa ka ndu gu gbanga nunguro re. Na wa duhe nga i avungu dungu aYudo kina Babera yo, i aarakanga rogo gu kura ba te. I aabingo ho nga Yisaraere angia kpuyo te, ono i aabihe nga si angia gu ringara atitayo araki rogoho. Si nawiraha wa, gu kura aYudo aima du ni airakumuko Babera yo, sidu, si aima rengba kadu fuyo ni kpakarakpakaraha ka mbu akpuyo watadu gayo sunge bagaahe na ki ndu ka raka rogo gu ringara i aainongo ho ya.

3. Waigu Yekova arengbe ka fu mosoro fu agu aYudo nakaragatiyo ku Yisaraere yo?

³ Agu aYudo naadu ni ruruyo aima ino pa agu aundo naadu ti karagatise ku Yisaraere yo, nga agu aundo paha aima kio gbe kisusi pa agu apai ka i ambupaha. Gu bakere mosoro ka i agbia ha aakodapa gayo irisombori. Wa vura duhe nga agu ayekaru nangia ga apagano nadu Babera yo bangehe aima susa 50, ga Yekova yekaru aadunga rogo gu gbata re te. Bamotumo aadunga ho nga gu aYisaraere arengbe kaa fu amotumo riihe wa gu si aaidaha kuti ga Moize aNdiko te, aboromotumo aadunga ho ni mbakadimbakadi yo narengbe kaa zo agu amotumo re te. Na badungu aboro naadu ho rogo gu gbata re naairiso ziree ambori,  bange agu aboro re aima nge kisusi bange agu aboro naadu na irisa tipa Yekova watadu gako arugute. Sidu, agu akutu aYudo naadu ho naakpinyemu Yekova aangera kumbatayo tipa ka karagatiyo ku rogo gayo ringara, yo i arengbe ka karaga ziazia irisombori ni berewe kubaha.

4. Waigu Yekova akidohe ka undo agu aYudo naakaraga tiyo ku Yisaraere yo?

⁴ Si adu nga gi ndikidi kpakarakpakara nduge nika ru Babera yo ku Yisaraere yo re nika dia adiwi wa biama, ono Yekova aima kidohe nga, ai agu ambia kota narengbe ka ká na yo ti karagayo tiyo, ko nika diaha kusayo. Vurube gu nebi nangia Yesaya, Yekova aya: “Oni mbakadi ga Yekova gene, oni rugu bagene ngbi ngume yo fu gaani Mbori. . . . I ki rurugu nuganuga agene ni ruruhe, keteruketeru arago ki du adu kpasakpasa.” (Yes. 40:3, 4) Mo moingo kpia gipai re ku berãro yo: kpasakpasa arago dagba abaagangara. Si angia bakere pa maku nirengo fu agu aboro naandu nunguro! Si adu fuyo taata gbe kaa ndu ngba kpasakpasa bagene ti gu nga kaa bita agangara na kini ndu ngba keturuketuru agene. Si aima rengba ka sa yo a i da niipo.

5. Gini rimo i afuhe fu gu bagene narukuba kurapai nga gu naadu dagba Babera na Yisaraere?

⁵ I naino ndikidi agene areme ti arimoho watadu anamba. Gu gene narukuba kurapai kia Yesaya akepai tipaha adu na kina rimoho a. Ani nageda gupai nga: “Bagene adú yo, i ayá ti ni Gene Ziazia Pai; birikobiriko aboro asúsa nga ngba ha te.” (Yes. 35:8) Ginipai gi kidohe re aayugoho fu agu aYisaraere naadu ti gu regbo re? Na ginipai si ayugoho furani areme?

6. Tipagine i aayamba gi gene re ti ni nga ziazia?

⁶ “Gene Ziazia Pai”​—nga gu bawene rimo i afuhe kurii bagene! Tipagine i aayamba gu gene re ti ni nga ziazia? Si adu nga, i ambunga “birikobiriko aboro” naida ka ya, ai gu Yudo naamanga wasiwasi mangaapai, irisokpiahe, watadu kura kere aingapai ni du Yisaraere yo te. Si adunga, agu aYudo naakaraga tiyo nika ngia “ziazia rikaaboro” fu gayo Mbori. (Pa Rug. 7:6) Ono tie, gipai re aayugongo gupai nga, si aaidanga agu aboro nambu Babera mbu manga aˈariapai tipa ka sa ngbarago ti Yekova te te.

7. Gini aˈariapai si aaida gu kura aYudo mangihe? Oni funga kpiapai.

⁷ Wa gu i ni pehe kusayo, i avungu dungu aYudo kina Babera yo, na si nawiraha wa badungu yo aima inido kina gu gene aBabera anaaberã kuriapai ngbaha gbiati gayo arugute. Tifuo dungu agarã kusa fuo aYudo karagatiyo ku Yisaraere yo, Ezara aye ka ino gupai nga, gu kura aYudo aima roga agu adee nangia apagano. (Gate 34:15, 16; Eza. 9:1, 2) Berewe kusa, kina ngba gu Banyaki nangia Nemaya nazere ka ino gupai nga zavura agu agude i avunguyo Yisaraere yo aawirikanga fugo aYudo te. (Pa Rug. 6:6, 7; Nem. 13:23, 24) Waigu ka gu rukutu agude re arengbe ka wirika wai ka kpinyemu Yekova na kini irisiko ka si adu nga i agianga pa-Ebere te​—nga gu bangua fugo i ake Fugo Mbori rogoho? (Eza. 10:3, 44) Si aaida agu aYudo re mangi bakere aˈariapai, ono si arengbe kadu taata gbe fuyo tipa i mangi agu aˈariapai re Yisaraere yo, nga gu ba i aakaraga ziazia irisombori ku rogoho yeeye.​—Nem. 8:8, 9.

8. Tipagine si aida ani du na nyemu ka inopa agu apai ti ni namangi bakuru kusayo areme? (Oni bi gu sura duti kpotoho.)

⁸ Gu kura aboro aima rengba ka berã gupai nga, ‘Agi apai re dunduko ima du ni bawenehe, ono ya mo agi apai namangi fu aYudo bakuru kusayo re na rogo yo ti ni furani areme?’ Si na kina rogo yo ti ni furani, mbiko i rengbe ka ringbisa gupai ani amangaha kuti nduge ngba “Gene Ziazia Pai.” Ka si vura du nga ani nga  mbedimbedi aKristano watadu “kura akandoro,” si naida ani nye ngba “Gene Ziazia Pai” si nika undo rani tipa ani naairiso Yekova kindi awere na kumbatayo ho Kindo nika ye ni na bawene apai ku auru kpotosende. b (Yo. 10:16) Naatona rogo 1919 Fuo Batikayo Kristo, amirioni akumba, adee, gbiati agude ima mbu Babera du ni Bakerehe, du nga bariwara ngbii ziree pambori, na ki tona nduge ngba gu gene narukuba kurapai kia. Si nawiraha wa mo kina dagbayo. Aboro atona ka ndu ngba gu gene re agarã wa 100 kusayo, ono gu kura aboro aima tona mbakada gu gene re si ki ima dia dungu agarã kusayo mbata fu aboro tona ndu ngbaha.

9. Ringbisihe kuti Yesaya 57:14, ngba gini gene i nambakadi “Gene Ziazia Pai”?

⁹ Tipa agu aYudo si adu nga i nika mbu Babera, Yekova aima bi gupai nga ko ima dia agu ambia kota dunduko kusayo naadu ho. (Oni gedi Yesaya 57:14.) Ginipai tigaha du tipa gu “Gene Ziazia Pai” du areme? Tipa gu dungu kama agarã naadu mbata fu 1919, Yekova aima tona ka mangasunge na agu akumba naima du na irisa tipa ko tipa i saha taata fu kura aboro i kuru kusayo rogo Babera du ni Bakerehe. (Oni ringbisinga ha na Yesaya 40:3.) I amangi agu asunge si aaidaha tipa ka saha kusa taata fu agu aboro du na ruru ngbaduyo yo i mbu ziree pambori na kini irisi Yekova wa sa na gako aboro. Ginipai gi “sunge mbakada gene” re aakoda ha? Ani bingo bete agu asunge i amangihe ka mbakada gene.

10-11. Waigu pa gbingbida Baibiri na ki saha nafu bee kuti pa gbandaka gu inohe du rogo Baibiri yo? (Oni bi sura a.)

¹⁰ Gbingbida awaraga. Da kina ti gu garã nangia 1450, i aake Baibiri kindi na bee. Gu sunge re aadia gbanga regbo, na aBaibiri aange te na si kidu na bakere genoho. Ho i atona gbingbida Baibiri ni na makana gbingbida awaraga, si adu taata gbe tipa ka kusa dungu aBaibiri na ki kparakaha fu aboro.

¹¹ Sapai. Tipa dungu kama agarã, Baibiri adu gbe kina rogo pa-Tiriani, nga gu fugo kina agu aboro niima wirikapai wenengai arengbe ka rugatiyo na ni. Ho gupai nga ga gbingbida awaraga amoipai ni gbe, agu akumba naadu na bakere irisa tipa Mbori amangisunge nyanyaki tipa ka sa Baibiri ku rogo gu dungu afugo nga gu aboro aapehe. Awere, agu aboro nageda Baibiri ima rengba ka ringbisa agu apai abarumbatayo rogo pambori ayugoho fuyo na agu apai nzunzu Baibiri ayugoho.

12-13. Oni funga kpiapai tipa wai agu abawiriki Baibiri naadu na ruru ngbaduyo yo rogo 1835 atona kusa agu aziree yugopai nga ga apambori ku yangura.

¹² Agu awaraga naundo rani ani girogo Baibiri yo. Abawiriki Baibiri sirisiri awiriki dungu apai ti agu apai i aagedaha rogo Fugo Mbori yo. Ono abarumbatayo rogo apambori aima du na zinga ho agi abawiriki Baibiri re atona ka peka agu apai ni fu kura aboro i awirikihe. Ni kpiapai, natona bara rogo gu garã nangia 1835, badungu agu aboro naadu na ruru ngbaduyo yo atona ka kusa atrakte nga gu naakusa agu aziree yugopai nga ga akanisa gbaiga ku yangura.

¹³ Bara rogo 1835 gu bawiriki Baibiri rimoko angia Henry Grew akusi trakte nga gu naasakapai tipa gupai du tipa kpikpi aboro. Rogo gu trakte re, ko ayugu gupai yo rogo Ziazia Kekeapai nga, kina Mbori sa rengbe ka fu gu unga fu boro zanga kpio, angianga i navunga boro avunga na gu toro akpinga ya te. Rogo 1837 barumbatayo rogo pambori rimoko angia George Storrs abi gu trakte re ho ko aazubo ni na gatara. Ko agedihe na kidu na gu kido nga ko ima gbia nyanyakipa rengo. Ko adiberã tipa ka pe gupai ko awirikihe fu kura aboro. Rogo  1842, ko amangi agumbapai ti kina genehe nga gu naadu na gu wene riipai nga​—“Sanahe​—ya mo Gbegberẽ Aboro na gu Kpoto Tiyo Zanga Kpio?” Gu boro nawirikipai be George Storrs angia paranga kumba rimoko angia Charles Taze Russell.

14. Ngba gini agene Wiriba Russell gbiati agu akurako ko adu na yo agbia undo ti gu sunge mbakada gene nga ga toro naadu kusayo? (Oni bi sura a.)

¹⁴ Ngba gini agene Wiriba Russell gbiati agu akurako ko adu na yo agbia undo ti gu sunge mbakada gene nga ga toro namangi mbata kusayo? Rogo gayo wisigopai yo, i adu na rengba ka wisigo agu afugo dunduko naanidu tipa riipai, gu tangaratangara afugo naanidu rogo kekeapai, gbiati dungu sasa afugo nga ga Ziazia Kekeapai, nga gu i aima mbakadaha dunduko mbata fu gayo regbo. I aima gbia undo a ti gu wetekapai nga ga Baibiri akumba wa Henry Grew, George Storrs, gbiati agu akurayo amangihe. Wiriba Russell gbiati agu akurako ko adu na yo aima fubee a kuti sunge mbakada gene nga ga toro ni kusayo dungu abuku gbiati atrakte nga gu naasakapai tipa gupai Baibiri apehe.

15. Gini nyanyakipa apai namangi rogo 1919?

¹⁵ Rogo 1919, Babera du ni Bakerehe nga bariwara ngbii ziree pambori aadunga berewe na ome kurii ga Mbori aboro te. Rogo gu garã re, ruru “kangara moyambu” atona mangasunge tipa gupai nga agu aboro du na ruru ngbaduyo yo tona nduge ngba “Gene Ziazia Pai.” (Mt. 24:45-47) Gu sunge gu kura aboro amangihe mbata kusayo tipa ka mbakada gene aima undo agu aboro natona nduge ngba gu bagene re tipa i wirikipai ni bakerehe tipa Yekova na gako ringbisapai. (Snz. 4:18) I aima du a na rengba ka sa gayo raka si du na ngbanya dagbaha na gupai Yekova akpinyemuhe. Yekova abingo ho nga si naida gako aboro mangi agi aˈariapai du na nyanyakipaha re dunduko kina ti bangisa regbo te. Kuba gure, ko ima kpuruwa gako aboro yeeye. (Oni bi gu sanduki nga, “ Yekova Nakpuruwa Gako Aboro Yeeye.”) Nairiwo wai ani nika du na ngbarago ho ani nika du ni na rengba ka sa ngbarago ti Mbori rogo  agu apai yo dunduko ani amangaha!​—Koro. 1:10.

16. Natona rogo 1919, gini sunge i namangihe ti “Gene Ziazia Pai”? (Yesaya 48:17; 60:17)

¹⁶ Agene dunduko si naaida i naambakadaha ambakada dedede tipa si du wenengai. Natona rogo 1919, sunge mbakada “Gene Ziazia Pai” nandu kindi kumbatayo, tipa gupai nga badungu aboro mbu Babera du ni Bakerehe. Gu vovo ruru kangara moyambu i asi yo atona sunge, na rogo 1921, i akusi gu waraga naundo na giarogo Ziazia Kekeapai yo, na i ambakadihe si du narengba ka undo agu aboro natona wirika agu arengo nga ga Baibiri. Ni yangara ha, gu waraga nga, The Harp of God, atona ka gbataka na bangehe aima mbeda kuti amirioni sita si kidu rogo afugo yo 22, na badungu aboro nawiriki rengo rogoho. Barambeda kusayo, ani agbia wene vovo waraga tipa nungusa wisigo Ziazia Kekeapai, gu waraga re nga, Mo Raki Nyeanye Kindi na Ngbarago! Vuru gi yangara arame yo re dunduko, Yekova ima mangasunge na gako riigbu tipa si naafu arugapai furani kindi rogo Fugo Mbori yo tipa si undo rani wa du ani dunduko ani naandu kindi ngba “Gene Ziazia Pai.”​—Oni gedi Yesaya 48:17; 60:17.

17-18. Wari “Gene Ziazia Pai” nika ndu na ani kuo ni?

¹⁷ Ani ima rengba ka ya, ti ai gu regbo boro aida ka wisigo Baibiri, ni ima gbia gu momu nga ga tona nduge ngba “Gene Ziazia Pai.” Agu akurayo nandu ngba gi bagene re gbua tipa bete regbo na i ki mbu nduge ngbaha. Agu akurayo ima diaberã tipa kaa ndu kindi ngbaha daho i nika da ni rogo gu ba i andu ku rogoho. Gini ba du i andu ku rogoho?

¹⁸ Tipa agu aboro du na gu maabangirise nga ga ngbangbaturũ, “Gene Ziazia Pai” nandu na yo ku “rogo ga Mbori paradiso” ngbangbaturũ yo. (Yugo. 2:7) Tipa agu aboro du na gu maabangirise nga ga raka auru kpotosende, gi bagene re nika ndu na yo kuti digido agarã 1,000 tipa i da ni rengberengbe yo. Ka si du nga mo nandu ngba gu bagene re awere, ka mo berẽnga pa agu ahe mo ambu paha tipa ka ndu ngba gu gene re ya. Na ka mo mbunga nduge ngbaha ya daho mo nika nyasa gamo nunguro ni ku rogo vovo zegino! Ani nagumba gupai foro na ngbarago nga, “wene nduge foro.”