1. Tipagine dungu aboro akidongo kuti Baibiri ti ni areme ya?

 DUNGU aboro ainongo gu boro rengbe yo ka kido kutini te. I nabaka kina bangiriyo nga singia agu aboro i akido kutiyo​—aboro birĩ-zogarago, aboro-birĩ-inohe, na ababagiahe​—naberãpa yo aberã nzunzu. Na kupati gure, i airisanga agbia pambori re te. Si airiwongo tie te ka bi gupai nga i akidongo kuti Baibiri nga gu buku agi agbia pambori re aya i napekafuo ho te.

2. Ringbisihe kuti Atambuahe 119:160, ginipai si aida ani du na kido tipaha?

² Wangia ani ga Yekova amoyambu, ani ima du na gu kido nga “Mbori nga irarengo” na ko naida na gupai du ni wenehe tipa rani. (Tam. 31:5; Yes. 48:17) Ani ima ino gupai nga ani ima rengba ka kido kuti gupai ani agedaha rogo Baibiri yo​—bambiko ‘ga [Mbori] apai nga kina ku rengo dunduko.’ (Oni gedi Atambuahe 119:160.) Ani ima ida kuti gupai gu kura boro du na bakere inohe rogo Ziazia Kekeapai yo akehe, ko aya: “Anga pai sa dagba agu apai yo Mbori apehe nga ziree te na si dunduko nika daada ti rengo. Ga Mbori aboro nakido kuti gupai ko apehe bambiko i ima kido kutiko.”

3. Ginipai ani nika sakapai tipaha rogo gi kekeapai re?

³ Waigu rengbe ani ka undo kura aboro i du nakido kuti Fugo Mbori kina wai du ani na ni? Ani nika berãkurii nduapai biata nga gu du ani nakido ti ni kuti Baibiri. Ani nika bi gupai nga gupai du rogo Baibiri yo aˈarianga tihe te, gu sangbaanebi nga ga Baibiri ima digisotihe, na Baibiri na ome ti ni ka aria ga aboro raka.

4. Tipagine gu kura aboro aberã gupai ti ni nga i aima aria afugo Baibiri?

⁴ Yekova Mbori amangisunge na ruru akumba bangeyo adu wa 40 tipa i ke agu akitabu nga ga Baibiri. Ono tie, agu aZiazia Kekeapai i akehe nibee gu ho sa du ho areme te. Agu duho berani nga gu i akekehe akeka berewe. Gipai re nasa kura aboro i naabaka bangiriyo singia gupai ani agedaha areme rogo Baibiri yo nga kina boro gupai nzunzu agu akumba nake Baibiri akehe. Ya mo mo abakingo bangiro singia kina boro gupai i akehe du nzunzu?

5. Waigu i ake gu Ziazia Kekeapai nga Kuru Ndiko berewe? (Oni bi gu sura duti kpotoho.)

⁵ Tipa ka banda gu pangbanga nga gu naadu rogo Baibiri yo, Yekova ape gupai fu gako aboro nga i kekehe berewe. Ko afu rugapai fu agu abakindo nangia ga aYisaraere yo i keke agu aNdiko re tipa tiyo, na ko asia aRevi tipa i naayugo gu aNdiko re fu aboro. (Pa Rug. 17:18; 31:24-26; Nem. 8:7) Tingbafuo i kusi agu aYisaraere i aziyo ku Babera yo, badona wene abakeapai atona ka keka dungu gu Baibiri nga Kuru Ndika. (Eza. 7:6) Agi akumba re adu na rubangirise. Niyangaraha, agi abakeapai re atona ka geda bangiri kekeapai ni basasa tipa ka bihe singia i aima ke agu apai dunduko si aaida i kehe. Ono wa vura duhe wo, mbiko wa i angia airazanga rengba, bete gu kekeapai re adu na wiri rukutu aingahe ti ni. Ono tie, gi kekeapai re aima du ni dunguhe, na kusa i aima rengba ka bi agu aingahe re. Wai?

6. Waigu i arengbe ka bi agu aingahe du rogo gu Baibiri yo i akehe nibee berewe?

⁶ Gu wene abawirikipai du awere na wene gene beyo tipa ka ino bara agu aingahe agu aboro nakeke Baibiri berewe amangihe. Tipa ka yugoho na kpiapai: Ani ya nga i fu gu sunge fu akumba 100 nga i ta bi pai kini kehe berewe ni be yo. Boro sa dagba agu akumba re kini mangi wiri ingahe tooni rogo gu yo ni akehe. Gene sa ka bi gu ingahe re ngbaha nga ka wisigo gani kekeapai re na ga gu kura aboro dunduko i akehe na yo. Wakina gure a, ni wisigo gu dungu kekeapai i akehe nibee, wene abawirikipai na rengba ka bi gu ingahe watadu gupai gu kura bake Baibiri berewe arengbe ka kusaha kusayo.

7. Waigu gu dungu aboro naake Baibiri berewe adu na rubangirise?

⁷ Agu aboro naake Baibiri berewe nibee ahi dungu akpakarapai tipa ka kehe zukazuka. Oni bingo gu kpiapai nayugo gipai re. Gu papara Ziazia Kekeapai nga Kuru Ndiko akuru nabaha dunduko bara rogo gu garã nangia 1008 watadu 1009 Fuo Batikayo Kristo. I nayamba gu Baibiri re nga Leningrad Codex. Barambeda kusayo, i abi gu Baibiri i akehe nibee watadu apaparaha nga gu naima dia agarã wa 1,000 kusayo ki susi gu nga Leningrad Codex. Kura boro ima rengba ka berã gupai nga, tingbafuo i keke gu Baibiri bara dunguhe i akehe nibee tipa agarã niima susa 1,000, gu kekeapai du rogo Leningrad Codex ima rengba kadu kia ti agu i akehe bakuru kusayo nibee. Ono tie, anga gipai re nga rengo te. Ho wene abawirikipai aringbisi gu kekeapai ni nga gu i akehe nibee na agu avovoho, i abi gupai nga kina wiri bete kparakparaapai gbua du rogo wai i ake afugoho, na si aˈarianga gupai i aaida ka pehe te.

8. Gini kparakparapai duti gu kekeapai i akehe nibee berewe nga ga Vovo Ndiko na gu kura kuru abuku aboro akekehe?

⁸ Agu aKristano naadu mbata akeke gu Ziazia Kekeapai nga Kuru Ndiko berewe nibee yo a. I adu na rubangirise ho i aakeka agu akitabu ni du 27 nga ga Vovo Ndiko, nga gu i amangisunge na ni ba gayo adunguratise yo na ba  tungusapai yo. Wene bawirikipai sa nga gu ko nawisigi gu kekeapai nga ga Vovo Ndiko na gu kura kekepai nga gu i akehe ti gu regbo re ape gupai tipa gu kekeapai nga ga Baibiri nga: “Areme dungu kekeapai nga ga Vovo Ndiko nga gu i akehe nibee duho, . . . na si dunduko du ni rengberengbehe.” Gu buku nga Anatomy of the New Testament ape gupai nga: “Ani ima rengba kadu na kido nga gupai ani agedaha rogo gu vovo sasa kekeapai yo nga ga Vovo Ndiko si wakina gu i akehe ti gu regbo i akehe nibee ti ni.”

9. Ringbisihe kuti Yesaya 40:8, ginipai nga rengo nibipa gu pangbanga nga ga Baibiri?

⁹ Tipa dungu kama agarã, dungu abakeapai aima mangasunge nyanyaki ka ke Baibiri berewe, si nga ndu gupai du ani ti ni na gu Baibiri du fugoho zukazuka ka gedaha na kini wisigihe areme. b Ani ima ino gupai nga Yekova du nasa gupai nga, Fugoko duho areme furani ni bandabandaha na kidu zukazuka. (Oni gedi Yesaya 40:8.) Rengo ngaha nga, gu kura aboro ima rengba ka pe gupai nga, anga padu fugo Ziazia Kekeapai zanga si ariatihe nayugo gupai nga ga Mbori toro du naadu kugii pa kehe te. Ani wisigingo bete agu agopai nayugo gupai nga Baibiri aye be Mbori.

10. Oni funga gu kpiapai nga ga gu sangbaanebi nadigisitihe nga gu nayugo gupai nga gupai ani agedaha rogo 2 Petero 1:21 nga rengo. (Oni bi asura.)

¹⁰ Baibiri na dungu sangbaanebi rogoyo nga gu naima digisotihe, na agu akuraha adigisitihe tingbafuo akama agarã tona ti gu regbo i akehe ti ni. Kuru apangbanga ima ida kuti gupai nga gu sangbaanebi re aima digisotihe. Iriwo gipai re atinga tirani te bambiko ani ima ino gupai nga gu sangbaanebi du rogo Baibiri yo aye be baenge ke Baibiri nga Yekova. (Oni gedi 2 Petero 1:21.) Oni berẽnga pa gu sangbaanebi nadu tipa tigo gu bakporo nangia Babera naadu mbata. Bara rogo agu agarã natona rogo 778 na 732 Mbata fu Batikayo Kristo, ga Mbori toro adu kugii gu nebi nangia Yesaya ko pepa zio gu bakporo naadu na ome ti ni nangia ga Babera. Ko aima pepa rimo gu  kumba si adu nga ko nika diaha nangia Kurese, na ki peke pa wai sirisiri ko nika zioho. (Yes. 44:27–45:2) Yesaya ape sangbaanebi a nga i nika gbarasa Babera na ka boro arakanga yo berewe ya. (Yes. 13:19, 20) Na gere nga gupai namangi. AMadaio na aParaso azi Babera rogo gu garã nangia 539 Mbata fu Batikayo Kristo, na gu ba gu bakere gbata re anidu rogoyo boro ho naraka yo areme te.​—Oni bi gu vidio nga, Baibiri Aima Gumbapa Tigo Babera rogo gu buku nga Mo Raki Nyeanye Kindi na Ngbarago! wirikapai 03 memepai 5 gu nga ga erekturoni.

11. Oni sakingopai tipa wai Daniere 2:41-43 adigisotihe areme.

¹¹ Agu asangbanebi du rogo Baibiri yo aadigisongotihe sa kina bakuru kusayo te; ani nabi sangbaanebi abi si ni digisitihe areme. Ni kpiapai, oni berẽnga pa wai gu sangbaanebi nga gu du rogo Daniere adigisotihe ngba iiriwo gene nga gu du tipa Gu Zogarago Nga ga Angirisi na Amerika Kurii Zegino. (Oni gedi Daniere 2:41-43.) Gu sangbaanebi re aima gumba gupai kumbatayo nga ga ANgirisi na Amerika zogarago nika duadu na “bete ome” wakina marã na “mburumburu” wakina pere. Na awere ani nabi gipai re si nimangi. Ringara aNgirisi na Amerika ima du ni nyanyakihe wakina marã, na i afubee ni bakerehe kuti agu adiabese nangia ga agu Avura Nga ga Zegino na i na bakere ome beyo nga ga sovura. Wa vura duhe wo, gayo ome ima rungbura be gayo aboro ringara, nga aguyo du na rengo beyo ka kura ku bangiri gene ka yugo gayo gberãrago kuti ababagiahe na airangbii. Barambeda kusayo, bangbasia bainipai tipa agu apai nga ga birĩ-zogarago ape gupai nga: “Zogarago ho nga ga demokorasi du ni rurungburaha susi gu nga ga Amerika areme te.” Na ringara aNgirisi nga papara gu zogarago du na ome ti ni re aima du na dungu aberãpai tipa gu pagume si aida si du na ni na gu kodikodi aringara nga ga putu. Gi kparakaro re ima sa ha ni kpakarakpakaraha fu gu Zogarago Nga ga Angirisi na Amerika Kurii Zegino i naamanga adiaberã.

12. Ginipai gu sangbaanebi nga ga Baibiri asa rani ani idi kutini?

¹² Dungu gu sangbaanebi nga ga Baibiri nga gu digisitihe nanyakasa gaani kido tipa agu akidohe Mbori nakidopaha kumbatayo nga si nika daada ti rengo. Ani na kina gu bangisa bipai kura bake papara Atambuahe adu na ni nga gu ko nakpari fu Yekova nga: “He namaka mbisimore tipa ga bata; ono mi namaa bangire ti ga pai.” (Tam. 119:81) Vuru Baibiri yo, Yekova ima fu ‘maabangirise tipa gaani apai ku mbata yo.’ (Yere. 29:11) Gaani maabangirise kumbatayo arunga riipa gu ome wiri aboro amangaha te, ono riipa ga Yekova akidohe. Ani nindunga andu kindi kumbatayo kaa sonosa gaani kido kuti Fugo Mbori ni du ani ni wene abawisigi sangbaanebi.

13. Ringbisihe kuti Atambuahe 119:66, 138, gini kura ndupai duho rengbe ka sarani ani kido kuti Baibiri?

¹³ Gu kura ndupai rengbe ani kadu ti ni na kido kuti Baibiri nga, si na undo aboro ho i amangapai ni kuti gaha arugute. (Oni gedi Atambuahe 119:66, 138.) Ni kpiapai, gu kura arogotise sa naima ida ka mbutiyo na ngbarago awere ni arogotise bambiko i amangipai kuti agu arugute nga ga Baibiri. Awiriyo na ngbarago kadu rogo gu riikporo nga ga aKristano na avunguyo nga aguyo nangerafuo yo na kini kpinyemu yo.​—Ef. 5:22-29.

14. Oni fu nga gu kpiapai nayugo gupai nga mangapai kuti agu arugute nga ga Baibiri ima rengba ka undo aboro i raki wene raka.

¹⁴ Kere amangi gbegberẽ apai ima sa gayo raka si du ni wenehe mbiko mangapai kuti  agu arugute nga ga Baibiri. Oni bingo wai gaha arugute aundo gu zizi boro rimoko angia Jack. c Ko angia kere bamangi gbegberẽ apai dagba agu amangi gbegberẽ apai yo dunduko i asaringbanga yo sa kpio. Ono rogo kura uru sa, Jack asungu pati gu wisigo Baibiri nangia ga kura boro. Gu wenesino nga gu naadu ti gu wirina naawisigopai na boro re azi ngbadu Jack yo, na ko ki tona ka wisigo Baibiri a. Wa Jack aamangapai rogo gako raka yo kuti agu arengo ko aawirikaha rogo Baibiri yo, ko atona ka mangapai wenengai na ko ki aria sinoko ki da ni wenesino boro. Fuo bete regbo kusa, Jack arẽ ka da ni gu batungusipai ata ziongo bapatiza ya, na ko azi bapatiza. Ko aatungusapai zaaza fu agu akurako i adu na yo bambukiso yo tipa ga Mbori Kindo na ko aundo aguyo biama tipa i wiriki rengo. Ho uru imo Jack ada ni, ko aima aria asinoko. Gu kura ga Jack bainiparugute sa aya: “Jack awere nga gu boro mi aini ni agarã 20 kusayo te. Agu ayugopai nga ga aDezire Yekova ima aria gako raka.” Wa vura duhe nga i aima imo Jack, gako kpiapai nayugo gupai nga, ani ima rengba ka kido kuti Fugo Mbori na gu ome du ti ni nga si ima rengba ka aria gbegberẽ aboro i da ni wene aboro.​—Yes. 11:6-9.

15. Waigu mangapai kuti agu arugute nga ga Baibiri asa ga Yekova aboro areme i du kia? (Oni bi sura.)

¹⁵ Ga Yekova aboro ni kodikodi yo mbiko i namangapai kuti agu arengo nga ga Baibiri. (Yo. 13:35; 1 Kor. 1:10) Aboro nabi gu zereda na kodatise du dagbarani mbiko dungu aboro areme ni kparakakparaka yo nibipa birĩ-zogarago, angbatunga yo, na nibipa agu ahe du be yo. Ho gu paranga du rimoko nga Jean abi gu kodatise ni nadu dagba aDezire Yekova, kina iriworago nati tiko. Ko asono rogo kura ringara sa vuru Afirika. Ho vura atona ni ko arimi sunge abanzengere, na kusa ko azubo kurogo kura ringara. Yo du ko agbia aDezire Yekova ni. Jean aya: “Mi awiriki gupai nga agu aboro du rogo ndikidi pambori arimisongo tiyo kurogo agu apai nga ga birĩ-zogarago te na i ni kparakakparaka yo te. Kuba gure, i na kpinyemu  akurayo.” Ko ape kurapai nga: “Mi afu tire tipa ka sovura tipa ringara. Ono ho mi awiriki gu rengo ni du rogo Baibiri yo, si asare mi kpara gimi raka ka mangasunge fu Yekova.” Jean aima manga bakere ariapai. Kuba gupai nga ko nisovura kuti kura aringara nibakiakia watadu ngbatunga aboro, ko natungusa gu pangbanga ga zereda nga ga Baibiri fu ai gu boro ko agbia ni. Gu rengo du ho nga, agu arugute nga ga Baibiri na undo ti ni fu ngbatunga aboro dunduko, na gere nga gu nyanyaki gopai rengbe ka sa rani ani kido kuti Fugo Mbori.

16. Tipagine duhe ti ni ninyanyakipa pai furani ka nyakasa gaani kido kuti Fugo Mbori?

¹⁶ Wa agu apai nga ga gi sino raka re nikaa gberã kina kumbatayo, kinawo a si nika du ni kpakarakpakaraha ka kido kuti Fugo Mbori. Aboro ima rengba ka sarani ani du na​—kapa kuti Baibiri singia si nga rengo watadu ani du na kapa singia Yekova du sia ruru kangara moyambu i naangbe kumbatayo fu airisiko areme. Ono ka si du nga ani ima ida kuti gupai nga Fugo Yekova ti aregbo dunduko nga rengo, ani nika ruaru nyanyaki sa gu zubohe du kuti gaani idapase re. Ani nika ‘ruga kpotorani yo ka manga pa ga Yekova rugaapai, nye anye kindi, ii, daho rago ka diga ni.’ (Tam. 119:112) ‘Ka zee mángi nga’ rani ka fura fu aboro tipa rengo na ka ngarasayo i naaraka ringbisihe kutini ya. (Tam. 119:46) Na ani nika du na rengba ka hi kpakarakpakarapai, kodihe na arungosiro ni “gbanga hipai ni ngbarago.”​—Koro. 1:11; Tam. 119:143, 157.

17. Ginipai afugo gu veresi nga ga gi garã re nika tingida rani na ni?

¹⁷ Ani na bakere ngbarago nga Yekova idihe furani ani ini rengo! Gu rengo re naundo rani ani du zezeredi na kidu na kido, na si nayugo wai furani ziazia ani narengbe ka raka rogo gi zegino du apai rogoyo ni vunduvunduhe re. Si nafu maabangirise furani tipa wene raka kumbatayo tii gu zogarago nga ga ga Mbori Kindo. Gaani veresi nga ga gu garã nga 2023 nika undo rani ani du na kido nga Fugo Mbori​—dunduko​—nga rengo​—Tam. 119:160.