1, 2. Tipagine gu pagume naadu dagba Yonatana na Davide adu ti ni ni wene kpiapai nga ga du ni ruruse?

SI NAWIRA wa kina ngba Yonatana naazere ka bi wai tooni Davide asovura kuti Goriata. Awere tie Davide ru barabangiri ba Yonatana nga Bakindo aYisaraere ‘na ri Feresto beko.’ (1 Sam. 17:57) Si nawira wa rago ima ngba ti Yonatana na gu wingbaduse nangia ga Davide. Si tie ziazia nga Mbori aima du na Davide, “mbisimo Dawidi ki ngba ti mbisimo Yonatana, Yonatana ki nikpi nyemuko.” Nirengo, Yonatana ‘amangi kidohe na Dawidi, bambiko [Yanatana] akpi nyemu [Davide] wa kina boro mbisimoko.’ (1 Sam. 18:1-3) Yonatana anye niruru ko fu Davide rogo gako raka yo nabaha.

² Yonatana anye niruru ko fu Davide, si ki vura du nga Mbori asia Davide ko du ni bakindo nga ga aYisaraere. Yonatana aabakabangiriko tipa Davide ti gu regbo Saura aagbata ko ka imoko. Tipa Yonatana ngarasi bakureako, ko andu ku rogo ugu-ngbii-ngume birengua yo. Yonatana ‘anyakasi ko rogo Mbori yo.’ Yonatana aya: “Ka mo gunde nga ya. . . ; mo nikadu ni bakindo tigamo ku ri aYisaraere, mi adu fuo ro tigimi.”—1 Sam. 23:16, 17.

3. Ginipai paha anyaki ti Yonatana kisusi padu ko niruru ko fu Davide, na wai du ini ani gipai re? (Oni bi gu sura du ti tonatonaha.)

 ³ Du ni ruruse nga gupai aboro aidaha rogo zegino dunduko. Ono tie, ani ima rengba ka zanga wirika nyanyakipa pai ka si du nga ani natambua kina padu Yonatana niruru ko fu Davide ki zanga berãpa du ko niruru ko fu Mbori. Tipagine Yonatana abi Davide ti ni ni bakureako angianga ni vurako ya? Si tie ziazia nga, pai adu kinaho paha anyaki bangiri Yonatana kuba mbatabakindo. Oni tingidi gupai nga Yonatana aundo Davide na ki “nyakasi ko rogo Mbori yo.” Si tie ziazia nga, du ni ruruse fu Mbori nangia gu bambatapai naadu ngbadu Yonatana yo. Nirengo, du ni ruruse fu Yekova nangia mburu padu ko ni ruruko fu Davide. Na i dunduko ue naraki kuti gu mozunga i amangihe dagbayo nga: “Yekova du dagba rani na mo, na dagba angbatungare na ngbatungaro a, nye anye kindi.”—1 Sam. 20:42.

4. (a) Ginihe rengbe ka sarani ani du na ngbarago gbiati rengbabepai? (b) Gini apai ani ka wisigopai tipaha rogo gi kekeapai re?

⁴ Wangia ani aKristano, ani atambuanga kina gu du ni ruruse duti kura aboro te; ani ni rururani fu gaani aborokporo, abakurearani, na akuarani airisimbori. (1 Tesa. 2:10, 11) Ono gini ngbatunga du ni ruruse si aida si du ngbadurani yo ni bambataha? Nirengo, si naida ani du ni rururani fu Guko naafu unga furani! (Yugo. 4:11) Ka ani banda gu padu ni ruruse re si nika fu ndikidi ngbarago furani gbiati rengbabepai. Ono ka ani aida ka nye ni rururani fu Mbori, si naida ani zi tirani kutiko zavura ti gu regbo du ani rogo kere asada. Rogo gi kekeapai re, ani nika wisigo wai ga Yonatana kpiapai narengbe ka undo rani ani nye ni rururani fu Yekova rogo akpakarapai biama: (1) ho abaira pagbia amanganga rurupai ni ya, (2) ho duhe ni furani ni kpakarapai kadu niruru rani, (3) ho aboro agianga tiyo ni na ndu gaani mangaapai ya, na (4) ho padu ni ruruse atagbagatihe ni na gupai ani akpinyemuhe.

5. Tipagine si adu ti ni ni mbumbuhe fu aYisaraere i du niruru yo fu Mbori baraho Saura adu ni ni Bakindo?

⁵ Wa vura duhe nga Mbori aima mbeda Saura nangia ba Yonatana ni bakindo, Saura aye kada kusa ni irakeretu na Yekova ki sogoko. (1 Sam. 15:17-23) Wadu he nga Mbori adianga Saura nibasa kusayo ri mbatabakindo te, gako mangaapai adu ni asada fu agu aboro ko aazoga yo na agu aboro naadu mbembedi na ko. Si adu fuyo ni kpakarapai tipa kadu ni ruruyo fu Mbori baraho gu bakindo nasungu ri “ga Yekova mbatabakindo” aamanga gbegberẽ apai ni.—1 Peka 29:23.

6. Ginihe nayugu na ni nga Yonatana anye ni ruruko fu Yekova?

⁶ Ho Saura atona ka yugo gu toro ni nga ga basasangba, wiriko nga Yonatana anye ni ruruko fu Yekova. (1 Sam. 13:13, 14) Gu nebi nangia Samuere aya: “Yekova ambú nga gako aboro te, mbiko rimoko du ni bakere he.” (1 Sam. 12:22) Yonatana ayuguhe nga ko ima ida kuti gipai re ho rimbasa agu asekere nangia ga aFereseto yo bangeyo adu nga 30,000 aserekpo aYisaraere ni. Saura adu na asekere gbua beko 600, na kina ko na Yonatana naadu na ũvura beyo! Ono wa si avura du wo, Yonatana andu ku rogo gu ba aFereseto adu rogoho na kina gako bazadi ũvura patiko. Yonatana aya: ‘Anga he ho ka dingiso Yekova ti batasa aboro na dungu aboro watadu na umba yo a te.’ Agi aYisaraere naadu ue re aimi akumba 20 rogo gayo bataya. Sidu tie, “bazigizo ki wo ti sende; si du bakere kiga adu ti ni gbe.” Apai ki vundu tihe aFereseto ki tona ka imo tiyo. Rogo gi gene re, ga Yonatana idapase kuti Mbori asatihe ku rogo diabese yo.—1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Wai du Yonatana amangipai na bako?

⁷ Zavura ti gu regbo ga Saura pagume na Mbori atona ka gberã, Yonatana amangapai amanga kuti gu rurupai bako anipehe. Ni  kpiapai, i asovura sa tipa ka banda ga Mbori aboro.—1 Sam. 31:1, 2.

8, 9. Wai du rengbe ani kadu niruru rani fu Mbori ho ani airisa agu aboro ni du na pagbia beyo?

⁸ Wakina Yonatana, ani rengbe arengba ka nye ni ruru rani fu Yekova ni giasangba abaira pagbia a wa Mbori aidaha, ka si vura du vurũ nga i namanga agu apai angbanga ya. Ni kpiapai, gu boro du na pagbia beni basunge yo ima rengba kadu ni irabiriki, ono ka si vura duwo, si naida ani irisi ni airisa bambiko ani dunduko du kutii gu pagbia nga ga “abaira tandu.” (Oni gedi ARomo 13:1, 2.) Nirengo, ani dunduko rengbe ka nye niruru rani fu Yekova ni irisa ani agu aboro ko nafu pagbia fuyo.—1 Kor. 11:3; Eb. 13:17.

⁹ Olga du Amerika yo ^[1] anye niruru ri fu Mbori ni irisa ri kumbari zavura ti agu aregbo si anidu furi ni kpakarapai. Tipa dungu agarã, rago aangbanga tiko na padu ri ni Dezire Yekova te. Ko anaape gbegberẽ afugo furi na kini senge ri, ka ko afuranga ku ngbari ya, na kini gundesi ri nga ko nika roga agude na ki mbu ri. Ono Olga aakaraganga gbegberẽpai fuko te. Ri amangi ome tipa kadu ni wene diakumba ni manga ri riahe fuko, zunda gako aroko, na kini ngerefuo agumeko. (Rom. 12:17) Ho si ani daada ni, ri anigasi ko tipa agu asungo naanidu kua agumeko yo watadu abakureako. Ni kpiapai, ho ko aaida ka ndu nunguro ni ku rogo gu kura gbata ku kporokpee bako yo, ri ambakadi agude na ki mbakadi agu ahe si aaidaha tipa gu nunguro re. Ri asungudi kumbari ngbadimo gayo kanisa da ti gu regbo agu ambakadapai naadu kanisa yo anyasi ni. Tingbafuo dungu agarã, gako bipai atona ka ariatihe mbiko gu hipai na gu irisa nangia ga Olga. Awere ko nagasa ri ku Bambu Kindo yo, na ko naangarasa ri tipa adunguratise, na ti kura aregbo ko naandu andu a tipa adunguratise na ri.—1 Pet. 3:1.

10. Wai du Yonatana aini gu boro si aaida ko du ni ruruko funi?

¹⁰ Mbiko wa Saura aima diaberã tipa ka imo Davide, si adu ni kpakarapai fu Yonatana ko du niruru ko. Wa si avura du nga Yonatana amangi mokido na Davide, ko anye kindi niruru ko a fu bako. Ono Yonatana aima ino gupai nga Mbori aaida na Davide angianga  Saura ya. Sidu tie, Yonatana aperesi padu ko niruru ko fu Davide angianga fu Saura ya. Ko aya fu Davide ko ndu ka gbu na ko kini fura wenengai bara ko fu Saura.—Oni gedi 1 Samuere 19:1-6.

11, 12. Wai du gaani nyemuse tipa Mbori aundo rani ani diberã kadu niruru rani fuko?

¹¹ Du ni ruruse fu Mbori aundo kura wirinarani sa nga Alice du Australia yo ri ini da si aida ri du niruru ri funi. Ho ri atona wisigo Ziazia Kekeapai ni, ri anaape gu wenewene apai ri anaawirikaha fu agumeri. Kusa Alice ape gupai fu gari aborokporo nga ri amanganga pumbo Krisimasi na yo berewe te. Ri asakipai fuyo tipa gipai re, ono gupai re asatihe ku rogo kere zinga yo. I abihe nga ri ima sa giiri kuti gari aborokporo. Alice aya: “Niyangaraha, nina aya mi berewe nga wiiri te. Gipai re aba kina gberãrago tire bambiko mi aima kpinyemu gimi aborokporo. Wa si avura duwo, mi adiberã nga Yekova na Wiriko nika du ni bambata aboro ngbadure yo, na mi ki zi bapatiza rogo gu bakere dunguratise namangi ti gu regbo re.”—Mt. 10:37.

¹² Ka ani aadunga na rubangirise ya, du ni ruruse fu zegino, fu sukuru, watadu ambaro ima rengba ka gbarasapa du ani niruru rani fu Mbori. Ni kpiapai, rago anaangba ti Henry kaa ngi gu mbaro i atuturaha ni wiribe (chess). Gako sukuru nanaangbe he dedede ho asukuru anaamanga abaangirã ni tipa ka bi gini boro ini ngi gu mbaro re gbe, na ko aaida ka manga ome tipa kadu ni wene bangi gu mbaro re. Ono ko aya: “Tooni tooni, padu mi niruru re fu sukuru atona ka diaba padu mi niruru re fu Mbori. Agu ambaro i angihe ti digido aposo atona ka diaba gimi apai nga ga Kindo. Mi adiberã ka zanga du dagba agu aboro nangi gu mbaro re.”—Mt. 6:33.

13. Wai du rengbe du ni ruruse fu Mbori ka undo rani ani mangipai kuti agu akpakarapai nga ga agume?

¹³ Si ima rengba kadu ni kpakarapai furani tipa kadu niruru rani ti gu kura aregbo fu agumerani ni bakiakia. Ni kpiapai, Ken aya: “Mi anaaida kaa ndu ka bi gbinza nina dedede na kidu na nyemu ri niye kaa sungo na ani ti gu kura aregbo a. Ono anina na diare anaagianga tiyo te. Ti tonatonaha, mi ainongo ginipai ka mi mangihe te, mbiko mi aidanga ka manga gupai nika sa ngbarago ti guni na ki ba gberãrago ti guni te. Fuo gure, mi abi gupai nga diare nga bambata boro si aida mi du niruru re furi. Sidu, mi amangipai na tatamana nga gu naaru aru bangiiri.” Du ni ruruse fu Mbori gbiati du na irisa tipa Fugoko asa Ken ko gbia ngarã ka saka ndu gupai fu diako si aaida ri di nako ti ni kugume na ki saki ndu gupai a fu nako si aaida ri irisi diako ti ni.—Oni gedi Bambata Pai 2:24; 1 AKorindo 13:4, 5. 

14. Wai du Saura amangi fu Yonatana gbegberẽ?

¹⁴ Padu ani ni rururani fu Yekova rengbe kadu ngba kpakarapai ka si du nga gu boro du na pagbia beni ni agianga tiní na gaani ndu mangaapai te. Yonatana aima gbiatiko na gi kpakarapai re. Bakindo Saura Mbori asia ko, aima inopa gu bakure naadu dagba wiriko na Davide, ono ko agianga tiko na ndu gayo pabakure te. Saura afu pa zee fu Yonatana na ki zingi kutiko ni kerehe. Ono tie, Yonatana airanga bape te. Ko awonga rogo padu niruru ko fu Mbori watadu Davide te, nga gu boro si adu nga ni nika da ni bakindo aYisaraere fuo bete regbo.—1 Sam. 20:30-41.

15. Ka si du nga wirina mangi furani gbegberẽ, ginipai si aida ani mangihe?

¹⁵ Rogo gu dungurati nga ga Yekova areme, ani arengbanga ka ya i rengbe ka mangapai fu boro ngba iraira gene wa gure te. Ono tie, agu aboro nangbembatayo rogo apai nga kpakpa aboro na i ima rengba ka zanga giatiyo na rogo gaani ndu mangaapai. (1 Sam. 1:13-17) Ka si du nga pai mangi rani wa gure, si naida ani nye niruru rani fu Yekova.

16. Gini ngbatunga apai si aida ani du niruru rani fu Mbori rogoho angianga fu kina gaani nyemupai ya?

¹⁶ Saura angarasi Yonatana ko mangi kina gupai na ngbatiko. (1 Sam. 20:31) Ono padu ni ruruse fu Mbori asa Yonatana ko zi bakure na Davide kuba gbata kina gupai na ngbatiko nga kadu ni bakindo. Ani ima rengba ka wirika ga Yonatana zanga du na gbangbati ka ani moi gupai kurirani yo nga Yekova naida na gu boro “nazunga he ka si vura mbusa ni, ni asa nga ha te.” (Tam. 15:4) Yonatana “asa nga” tiko ti gako zungahe fu Davide te; na si aidanga ani sa tirani kusayo a ti gaani kidohe te. Ni kpiapai, ka si du nga si ni kpakarapai ani mangapai kuti gu mbakadapai nga ga bagaahe ani amangihe, padu ani niruru rani fu Mbori na gu irisa du ani na ni tipa Ziazia Kekeapai rengbe ka sarani ani mangipai kuti gupai ani apehe. Na ka si du nga apai andu nga rogo gaani rogatise wa gu ani aaberãha te? Nyemuse tipa Mbori nika fõ rani ani nye niruru rani koyo du gaani badiarogatise ni.—Oni gedi Maraki 2:13-16.

17. Wai du gi wisigopai re naundo ro?

¹⁷ Ho ani aberã ni kurii gu kpiapai nga ga Yonatana, ya mo ani aidanga ka wirika gako du ni ruruse fu Mbori te? Si aidanga ani peke kina fuo agu apai ani akpinyemuhe te. A wa si adu tipa Yonatana, ani du niruru rani fu Yekova nidu ani niruru rani fu gako aboro, zavura aguyo ka ba gberãrago tirani. Ho du ani ni niruru rani fu Mbori ti gu regbo du ani rogo kpakaraapai, ani nasa ngbarago kpotokoyo na gipai re nafu bakere wasa furani. (Snz. 27:11) Ka ani nye niruru rani fu Yekova, ani nika bi wai abi ko nika mangapai ni wenehe fu agu aboro na kpinyemu ko. Rogo gu kekeapai naye fuo gere, ani nika wirikapai yo ni wisigo ani gu mangaapai nga ga du ni ruruse na zanga du ni ruruse naadu ti agu aboro naadu ti rago Davide.