1-2. Ringbisihe kuti Atambuahe 40:5, gini agamahe Yekova nafuhe furani, na tipagine ani nika sakapai ti ni tipaha?

YEKOVA nga Mbori gamahe. Oni berẽnga kuriipa gu bete agamahe ko nafuhe furani: gu bawene kpurani du kia nga kpotosende; gu dudu rani du ni iiriwoho; gbiati nyanyakipa Fugoko nga Baibiri. Vurube agi agamahe du biata re, Yekova ima fu ba furani ani raki rogoho, ko ima fu gu tandu furani nga ga berãpai na ga fugo, na ko ima fu akaragapai kuti gu nyanyakipa asanahe rengbe ani ka sanaha.—Oni gedi Atambuahe 40:5.

² Rogo gi kekeapai re, ani nika wisigopai ni guruhe tipa agu agamahe du biata re. Ka ani aaberãkurii paha gbe, ani nika du na bakere tambuahe tipaha, na ani nika du na bakere nyemu kafu ngbarago fu Bakusirani nga Yekova. (Yugo. 4:11) Ani nika du a na rengba ka undo agu aboro wenengai i naima nanga yo na gu ziree yugopai nga ahe akuru nisaha.

3. Tipagine du kpotosende ti ni kia?

³ Ga Mbori tatamana ima du ni yuguyuguhe ziazia rogo gu gene yo ko ambakadi kpurani ngbaha nga kpotosende. (Rom. 1:20; Eb. 3:4) Kura ahe kinaho du wa kpotosende nga gu nake pati uru, ono kpotosende tigaha kia bambiko si na agu ahe rogoho dunduko nga gu nabanda unga aboro.

4. Tipagine rengbe ani ka pe gupai ti ni nga kpotosende ngba kisusi gu kurungba boro ambakadaha?

⁴ Ngba kura agene, kpotosende wakina gu kurungba naya rii bariwara-baime. Ono nyanyakipa kparakparaapai kinaho bangbanda gu kurungba aboro nahiihe na gaani kpotosende. Ni kpiapai, ka aboro du rogo kurungba, bagizo regbo wai rengbe yo ka raka ka si du nga kina yo nakusa gayo okisigini, riahe, gbiati ime na ka si du  nga i abafanga abiriko kusayo kurungba yo te? Agu aboro du rogo gu kurungba re ima rengba ka kpi ni ipo. Gu kparakparapai du dagba kpotosende na kurungba nga, kpotosende naundo abirioni rakiraki ahe. Si nakusa agu ahe dunduko ani aidaha wa gu wege nga okisigini, riahe gbiati ime na anga gu ho sa na kata te. Wa vura duhe nga, abiriko nanye kina auru kpotosende, kpotosende kindi ni bawenehe na ni gu ba aboro araka araka rogoho. Wai rengbehe kadu wo? Yekova ambakadi kpotosende rogo gu gene yo nga biriko naasatihe berewe ku rogo guhe yo naima rengba kadu ni wenehe. Ani nika sakapai ni betehe tipa ga Yekova tatamana nibipa wai gu wege nga okisigini asakatihe na wai ime asakatihe.

5. Tipagine wege anyasanga ti ni ya, na gipai re nasarani ani idi kuti ginipai?

⁵ Okisigini nga gu wege anya gbiati aboro aidaha tipa kaa raka kindi. Gu wege rakiraki ahe agbidaha rogo garãyo sa ima du ni bakerehe gbe. Kina gi kusikusiahe re nakusa gu biriko kusayo i ayambaha nga karbon dayakosadi. Ono tie, ka gi rakiraki ahe re gbidinga okisigini dunduko si ki da nga si ho berewe te te, na ka karbon dayakosadi kiingo ki susi ome a te. Wai du duhe wo? Bambiko Yekova akusi badungu ngbatunga kurukuru ahe na abakindigoho ni bakiakia nga gu nagbe karbon dayakosadi na kini kusi okisigini kusayo. Mbiko gupai nga agi awege re nasakatihe wa gere kini kusi gu wege ani agbidaha, ani ima rengba ka ida kuti agu afugo du ni kekehe rogo Amokedi 17:24, 25 nga gu naya: “Mbori . . . nafu unga fu aboro dũ.”

6. Tipagine ime anyasanga ti ni ya, na ginipai gipai re ayugoho? (Oni bi gu sanduki nga “ Gu Gene Ime Asakatihe Ngbaha Nga Gamahe be Yekova.”)

⁶ Mbiko kpotosende rogo gu ba ngba baturoho angba na uru, si nasa gupai nga ime nye kina wai duhe. Ka uru ni mbedi berewe tooni na kpotosende, ka aime ima gundo auru kpotosende dunduko ku ariyo na ka kpotosende du ni fofoihe na ni uguhe ka rakirakihe adunga rogoho ya. Ka uru ni turũ tooni ti kpotosende, ka aime dunduko zere ki metihe na kpotosende ki sa tihe dunduko wa baundu morogumba. Bambiko gupai nga Yekova amoi kpotosende rogo gu bangiriba rẽarẽ, gu gene ime asakatihe ngbaha ima rengba ka banda unga. Uru nazo agu aime du auru kpotosende si kini gundu ku ariyo na kini kusi rungbutorungbuto mai. Rogo agarã nibasasa, gu ime nagundo kuari yo kii ti agu aime du rogo ngirimo aime auru kpotosende dunduko. Gi ime re nasungo ku ariyo tipa aˈuru wa bawe mbata fu si na ni mai watadu ndurõo. Gi ime re nakaraga tihe berewe ku rogo abariwara-baime watadu ku rogo kura adi na kinawo si asakatihe asaka kindi. Yekova ambakadi gu gene ime asakatihe ngbaha re tipa gupai nga ka ime katingo auru kpotosende ya. Gere nayugo gupai nga Yekova nga iratatamana na kidu na bakere ome tiko.—Eyo. 36:27, 28; Batu. 1:7.

7. Gini agene rengbe ani ka yugo gaani tambuahe ngbaha tipa gu gamahe i nafura tipaha rogo Atambuahe 115:16?

⁷ Waigu rengbe ani ka kiiso gaani tambuahe tipa gaani bawene kpotosende gbiati gu wene ahe dunduko du rogoho? (Oni gedi Atambuahe 115:16.) Gene sa nga ka berãkuriipa agu ahe Yekova akusihe ku auru kpotosende. Gere nika fõ ngbaduraniyo ani naafu tambuahe fu Yekova na aˈuru dũ tipa gu wene ahe ko afuhe furani. Na ani nayugo gaani tambuahe tipa kpotosende ni banda ani gu paparaha ani araka rogoho ni gigirihe.

8. Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wẽ, i ambakadi dudu rani ngba iiriwo gene?

⁸ I ambakadi dudu aboro ngba iiriwo gene. Ho mo adu ni rukumbu yo, dudu ro aasona kina kuti wai i ambakadihe, na vovo akutu apara nga ga dudu aakura na aminiti dunduko! Abaweteke apai bi gupai nga dudu kuru boro na kparakpara apara rogoho bangehe naima mbeda kuti abirioni 100 nga gu i ayambaha nga neurons. Agi  apara re nakusa guhe nga dudu rani nga gu du barõaha wa kiro sa na beberehe. Ani bingo bete gu iiriwoapai rengbe dudu rani ka mangaha.

9. Ginipai nayugo gupai foro nga gu tandu nga ga fugo nga gamahe be Mbori?

⁹ Gu tandu du ani na ni ka fura ima du ni iiriwoho. Mo berẽnga tooni kurii gupai ninaamanga ho mo afura ni. Ai gu regbo mo afura, dudu ro nasa agbaga nga 100 si wo rogo mirãro, goro yo, rogo kpotongba ro, rogo biringangba ro, gbiati ngbaduro yo. Tipa gupai nga mo gedipai wenengai zukazuka, si naida agi agbaga re naagbisa kina ti agenehe. Nibipa gu tandu du ani na ni ka pe angbatunga afugo, gu wisigopai i akusihe rogo gu garã nga 2019 ayugu gupai nga fogo agude ima rengba ka ino fugo na ki mangipai kutini a. Gi wisigopai re nasongoda gupai dungu abawetekeapai naidi kutini nga, i avungurani na gu tandu nga ga inopa agu afugo aboro apehe na kini wirikihe. Nirengo, gu tandu du ani na ni ka fura nga gamahe be Yekova.—Gate 4:11.

10. Waigu rengbe ani ka yugo gupai nga ani na tambuahe tipa gu gamahe Mbori nafuhe furani nga ga fugo?

¹⁰ Gene sa rengbe ani ka yugo gaani tambuahe tipa gu gamahe nga ga fugo ngbaha nga, ni saka ani pai tipa ndu gupai ani naidi ti ni kuti gupai nga Mbori nakusi ahe dunduko fu agu aboro idi kuti gu yugopai nga ahe akuru nisaha. (Tam. 9:1; 1 Pet. 3:15) Agu aboro nasonosa gi yugopai re nagumba gupai nga kpotosende na gu unga ahe du auruhe akuru nisaha. Ka ani mangisunge na Baibiri gbiati bete agu apai ani nasakipai tipaha rogo gi kekeapai re, ani ima rengba ka songodapai kubara gu Barani du ngbangbaturũ yo na ki saki ndu gupai ani naidi ti ni kuti gupai nga Yekova nga Bakusi ngbangbaturũ na kpotosende fu agu aboro nakpinyemu ka degatuyo furani.—Tam. 102:25; Yes. 40:25, 26.

11. Gini gene sa du berãrani ngbaha ni iiriwoho?

¹¹ Gu tandu du ani na ni nga ga tingidapai ima du ni iiriwoho. Mbata kusayo, kura bakeke awaraga sa abi gupai nga, agu apai rengbe berã boro watadu dudu boro ka tingidaha, bakioho ima rengba kadu wa bakio agu apai rengbe ka hi kikindigi abuku nga amirioni 20. Ono awere tie, i bi gupai nga gu bakio apai rengbe berãrani ka tingidaha ima kio kisusi. Gini kparakpara tandu du ani na ni mbikopa du ani na rengba kaa tingidapai?

12. Wai du padu ani na gu tandu nga ga ino gupai du ni ruruhe na gu du ni irairaha akpara rani ti anya?

¹² Dagba gu kusikusiahe du auru kpotosende dunduko, kina aboro sa du na gu tandu nga ga ino pa gupai du ni ruruhe na gu du ni irairaha ni tingidayo agu apai namangi kusayo na kini wisigihe. Ni sangbana gipai re, ani rengbe ka aria gu gene ani aberã ngbaha na gu gene ani araka ngbaha na ani ki da ni wene aboro. (1 Kor. 6:9-11; Koro. 3:9, 10) Nirengo, ani rengbe ka raba sangbakpotoraniyo tipa si ini gu kparakparapai du dagba rurupai na irairaha. (Eb. 5:14) Ani rengbe ka wirika wai ka yugo nyemuse, nunga, na mbupai. Na ani rengbe ka wirika gu sino Yekova nga ga rurupai.

13. Ringbisihe kuti Atambuahe 77:11, 12, waigu si aida ani mangisunge na gaani gamahe nga ga tingidapai?

¹³ Gene sa ani ayugo gupai ngbaha nga ani na  tambuahe tipa gu gamahe nga ga tingidapai nga nisia ani ka tingidapa agu aregbo dunduko Yekova aundo rani na ki fu wasa furani mbata kusayo. Gere nika kiiso gaani kido kuti gupai nga ko nika undo rani aundo kumbatayo. (Oni gedi Atambuahe 77:11, 12; 78:4, 7) Gu kura gene nga ka tingidapa gu wene apai kura aboro amangaha furani na kini yugu tambuahe tipa agu apai i amangaha. Abawetekeapai bi gupai nga, si nawira gupai gbe nga agu aboro nafu tambuahe ninaaye aye kidu na ngbarago. Si naida a ani wiriki Yekova nibipa agu apai ko asia ka mbupaha. Ni kpiapai, berã Yekova ni rengberengbehe, ono ho ani amanga saberã ni, ko nasia ka mbupai furani na bangiriko ki go ti gu ingahe ani amangihe. (Tam. 25:7; 130:3, 4) Na ko naida ani mangi kina gu bangisapai re koyo du awirinarani ni ho i ahõmbupai ni tipa agu aingahe i amangaha nga gu naimisa rani.—Mt. 6:14; Rk. 17:3, 4.

14. Waigu rengbe ani ka yugo tambuahe tipa gu bawene gamahe nga dudu rani?

¹⁴ Ani rengbe ka yugo tambuahe tipa gu bawene gamahe nga dudu rani ni manga ani sunge na ni ka fu taarimo fu Guko naafuhe furani. Gu kura aboro namangasunge na dudu yo tipa ka diaberã fu tiyo nibipa gupai duni ruruhe na gu du ni irairaha. Bambiko gupai nga Yekova nakusi rani, si rẽarẽ tie ani idi kuti gupai nga gako arugute ngba kisusi agu arugute rengbe ani ka maaha fu tirani. (Rom. 12:1, 2) Ho ani araka ni ringbisihe kuti gako arugute, gaani raka nadu ni zezeredihe. (Yes. 48:17, 18) Na ani nagbia ndikidi ndu gupai ani araka ti ni, nga ka fu taarimo fu Bakusirani nga Barani na ki sa ko ko du na ngbarago.—Snz. 27:11.

15. Wai du gu gamahe nga Baibiri ayugo ga Yekova nyemuse tipa aboro?

¹⁵ Baibiri nga gu gamahe nga ga nyemuse be Mbori. Gu Barani du ngbangbaturũ yo arugu akumba tipa i ke Baibiri mbiko ko ima kpinyemu rani ni bakerehe gbe. Vuru behe, Yekova nakaragapai kuti gu nyanyakipa asanahe rengbe ani ka sanaha wa gu nga: Wari ani aye ni ku auru kpotosende ane? Tipagine aboro araka ti ni? Ginipai nika manga kumbatayo? Yekova  naida awiriko dunduko gbia akaragapai kuti agi asanahe re, sidu, ko ima sa kura aboro i sa Baibiri ku rogo dungu ngbatunga afugo yo. Areme, i ima sa Baibiri dunduko watadu apaparaha ku rogo afugo naima susa 3,000! Baibiri nga gu buku i nasaha ku rogo dungu afugo yo na ki kparakaha fu dungu aboro kisusi kura abuku dunduko. Ka aboro vura kaa raka kina wari watadu ka i vura kaa gumba kina gini ngbatunga fugo, badungu aboro na gu momu nga ga wirika gu pangbanga du rogo Baibiri yo kina rogo gayo afugo.—Oni bi gu sanduki nga “ Saka Afugo Baibiri ku Rogo Agu Afugo du Vuru Afirika.”

16. Ringbisihe kuti Matayo 28:19, 20, gbiati gupai du rogo genewaraga, waigu rengbe ani ka yugo gupai nga ani na tambuahe tipa Baibiri?

¹⁶ Ani nayugo gupai nga ani na tambuahe tipa Baibiri ni geda ani he na aˈuru dunduko, kini berẽkurii gupai si ayugoho, na kini asadi tirani na omerani dunduko ka manga gupai ani awirikaha. Kurigure, ani nayugo gaani tambuahe fu Mbori ni manga ani ai gupai rengbe omerani na ni tipa ka pepa gu pangbanga du rogoho fu dungu aboro.—Tam. 1:1-3; Mt. 24:14; oni gedi Matayo 28:19, 20.

17. Gini ngbatunga agamahe ani nasakipai tipaha rogo gi kekeapai re, na ginipai ani nika sakapai tipaha rogo gu kekepai ngbefuo gere?

¹⁷ Rogo gi kekeapai re, ani ima sakapai tipa agu agamahe Mbori nafuhe furani nga kpotosende; gu dudu rani du ni iiriwoho; gbiati Fugo Mbori nga Baibiri gako toro adu kugiipa kehe. Ono gu kura agamahe kinaho Yekova nafuhe furani nga gu ka ani abingo ho ni bangirani ya. Ani nika sakapai tipa agi agamahe ka ani abingo ho ni bangirani re ya rogo gu kekeapai ngbefuo gere.