Bambiko gupai nga Danièle anamaaberã ri amaa dedede tipa agu apai nasusa, ri abi gupai ni ipo naamanga na ri ki pe patapata ku ture yo ki ya, “Ka mo mbusi nga tiro ka yamba aborisi ya, i ima da ane!” Tarambiri aye giirani yo yee ki ru ngbadimo bambu rame ti marã. Fuo bete aminiti kusa i azi rani. Tambuahe tipa ga Danièle zahe, si aundo re mi fu gu kura awaraga naadu bere fu kura wirina.

Wa ani aandu ku ba aborisi yo, mi aberẽkurii gupai nga si aima ngba nga diare adu na wingbaduse na kini berẽpa Yekova gbiati gako riigbu. Gere nangia regbo sa dagba gu dungu aregbo yo ani amangipai wa sa na Danièle. Mi sakingo pai tipa ndu gupai nasa rani ani ndu ku rogo agu aringara i aima rugusa gaani sunge tungusapai rogoho.

I avungure rogo gu garã nangia 1930 ku rogo gu kporo nangia ga kakaka aboro Katoriko, rogo gu wiri rago nga Croix, nga gu tooni wiri gbata du France yo ku nodiyo. Gaani aborokporo anaandu tipa irisombori na aposo dũ, na buba anaamanga dungu apai kanisa yo. Ono tie, ho garãre aambeda ni kuti 14, pai amangi nga gu nazaki bangire kuti gu birĩki nga ga kanisa.

Agu abanzengere nga ga Germani yo nadi France ti regbo gu ue vura nga ga zegino. Rogo gu tungusapai yo nangia ga gaani bavugahe, ko anaangarasa rani dedede tipa ani songodi gu zogarago nga ga Nazi Vichy. Kina ngbarani nazere be gako afugo. Wakina kura aboro France yo, ani anaadega turani kuti gu radio nangia BBC ni gbuko nga gu nanaagumba apangbanga tipa agu ariivura nanaasovura kuti aNazi. Fuo gure, bavugahe asa berãko ti gu riigbu ko anaasongoda ha na ki mangi mbakadapai tipa kpara fu Mbori tipa ka ngi tipa gu diabese nangia ga agu ariivura re kuti agu abanzengere nangia ga Nazi yo rogo Mbirinvuo 1944. Kina ngbare nazere ka bi gi pa biriki re. Si asa gupai nga ka mi dunga na bakere kido berewe kuti abarumbatayo rogo pambori ya.

Buba akpi ngbutuko tingbafuo vura. Ti gu regbo re, sosono dawire aima manga rogatise na kini raki Bergium yo, si kini idi mi tona kaa ngerafuo nina. Mi agbia wene sunge marã. Gimi bairasunge gbiati awiriko angia aboro Katoriko. Wa si avura du nga wene apai naandu ka manga fere kumbatayo rogo gu basunge re, mi aandu ka gbiati re na asada.

Gu sosono dawire nga Simone mi nifura tipa ri kuari re, ada ni Dezire Yekova na ri ki ye ka bi rani rogo gu  garã nangia 1953. Ri amangisunge na gari Ziazia Kekeapai tipa ka yugo agu aziree yugopai nga ga Katoriko duti tipa we-iferno, Tirinita, na gupai nga mbisimo ni guhe akpingo ya. Ti tonatonaha, mi atikango na ri nga ri amanganga sunge na gu Ziazia Kekeapai nga ga Katoriko te, ono mi aye ka ino gupai nga ri aagumba kina rengo fere. Kusa, ri aye na kuru aNgbaõbambu Sinziri fere, nga gu mi agedihe dimo kpure yo yuru. Mi aye ka ino gupai ni ipo nga gere nangia rengo; wa si avura du wo, mi aagunde agunde nga ka mi yugu tire ni boro sa dagba aDezire Yekova yo, mi ima rengba ka zanga gimi sunge.

Tipa bete adiwi, mi aandu kindi kumbatayo kaa wisigo Ziazia Kekeapai gbiati aNgbaõbambu Sinziri ni sare. Ni yangaraha, mi adiberã tipa ka ndu ku Bambu Kindo yo. Gu nyemuse mi abi he rogo dungurati aima zio ngbadure yo. Fuo wisigo mi Ziazia Kekeapai na gu wirina naadu na bakere inohe gbe tipa adiwi sita, mi azi bapatiza rogo Mbirinvuo 1954. Fuo bete regbo, mi adu na ngbarago ka bi nina gbiati tooni dawire i nada ni aDezire Yekova.

Si nafu kina gberãrago nga, nina akpi fuo bete aposo mbata fu gu bakere dunguratise nga ga dungu aringara namangi rogo gu garã nangia 1958 New York yo, nga gu mi adu na momu kadu pati ni. Ho mi aga ni ku kporo yo, boro aadunga ho berewe si aaida mi ningere fuoni te, sidu, mi ambu gimi sunge marã na ki tona sunge abazakigene. Ti kina gu regbo re, ani atona mbakada pa rogatise na gu zaaza nazakigene nangia Danièle Delie, nga gu ri naye kada ni diare rogo Merekoko 1959.

Danièle atona gari sunge tungusapai ti aregbo dũ rogo gu gbaria du Brittany yo, du tuturũ ti kpuri. Si aaida ri du na wingbaduse tipa ka tungusapai rogo gu rago nangia ga aKatoriko re na kaa ndu na ngbagida ku rogo agu adagbarago naadu rogo gu gbaria re. Wakina re, gupai nafõ ngbaduri yo nga ri aima ino gupai nga si naida ri tungusipai ni ipiipihe; ani dunduko ue aberẽ gupai nga digido gi sino raka re ima mbeda. (Mt. 25:13) Gu toro naadu tiri nga ga mbupa gari apai naundo rani ani kpatagara kuti manga sunge tungusapai ti aregbo dunduko.

Tifuo bete aˈuru fuo manga ani rogatise, i afu gu sunge furani nga ga biko adungurati. Ani amangi ariapai tipa ka inido tirani na taata gene raka. Abatungusipai adu nga 14 rogo gu bambata dungurati ani andu ka bihe na rengba aadunga be awirina ka diarani ku kpuyo yo te. Sidu, ani aapi rii tambara Bambu Kindo yo. Pi rii tambara yo aangbanga te, ono si aima ngba gbe tipa maa ngongose riihe!

Wa apai avura nge tirani, Danièle aima ye ki inidi tiri na gu sunge nga ga ta kaa biko adungurati. Dedede, si aniidi ri pidi re rogo gaani tooni tarambiri ho ani aniidu ni na gu tunguotunguo dunguratise nga ga abaakumba, ono ri anaakpakanangahe te. Ani adi garã gbua ue kuti ngba sunge biko adungurati, vuru agu agarã ue re, ani aye ka ino gupai nga si ni nyanyakipa pai fu arogotise tipa i naafura dagbayo gbaiga na kini mangipai wa sa na kodatise.—Batu. 4:9.

Rogo 1962, i ayambu rani tipa namba 37 Sukuru Nga ga Girada naadu tipa adiwi bawe, Brooklyn yo, New York yo. Arogotise adu nga 13 dagba agu agude sukuru yo naadu 100, sidu, si adu furani ni pa momu ani du sa pati gi sukuru re. Mi natingida pa gaani kodatise atingida  na agu abasongodi idapase nangia, Frederick Franz, Ulysses Glass, gbiati Alexander H. Macmillan.

Ti regbo gaani rabahe, i angarasi rani tipa ani sonosi wai ka mangasunge na bangirani wenengai. Rogo kura aRago Nzengu tingbafuo bebere uru fuo nyasa ani wirikapai, gaani rabahe anaakoda gupai nga ka ndu kaa biko arago vuru gu gbata nga New York. Ani aima ino gupai nga ani nika kepai ake Rago Sa Sunge tipa agu ahe ani abihe. Ani anaayego dedede na mbugo Rago Nzengu nyemu, ono gu baundo sunge Betere yo nanaata na ani tipa ani naabiko arago, anaasana rani na asanahe tipa si undo rani ani tingidi gu meme apai ani nika kehe ti regbo gaani asada. Rogo gu kura Rago Nzengu sa fuo bebere uru, ani ata vuru gbata. Ani andu ku rogo gu bakere bambu du na agu ahe rogo yo nga ga aboro birĩ-inohe na ani awirikipai tipa agu ambia i ayambaha nga meteors gbiati meteorites. Rogo gu ba biko kuru ahe du Amerika yo i ayambaha nga Museum of Natural History, ani awirikipai yo tipa ngbatunga angondi. Ho ani ada ni Betere yo, gu boro nanaata na ani tipa ani naabiko arago asana rani nga, “Gini kparakparapai du dagba gu mbia nga meteor na gu nga meteorite?” Danièle aima mbu ni kerehe na ri ki karagapai ki ya, “Meteorites nga gu ngbatunga angondi du na gbangagbanga arindi ra!”

Kina ngbarani nazere tipa gupai nga i afurani na sunge ku rogo be-basunge nga ga France, nga gu ba ani amangisunge rogoho sa tipa agarã naima susa 53. Rogo 1976, i amoi re ni barii gu Rondo nga ga Be-basunge na i asia re a mi naandu ku rogo aringara vuru Afrika na Middle East yo, nga gu ba i arugusi gaani sunge tungusapai rogoho. Ani andu ku rogo gu ringara nga Gabon, nga gu ba gupai amangi rani rogoho mi nipepaha kusayo re. Ka pe guhe nga rengo, mi aabingoho ti aregbo dũ nga mi rẽarẽ tipa agi asunge re te. Ono mbiko gu undo nga ga Danièle, mi anaabi tire nga mi ima rengba ka manga ai ngbatunga agi asunge re dunduko.

Ani aima kpinyemu raka Betere yo kinaho ani andu andu ni koyo. Danièle, nawiriki pa-Ngirisi vuru adiwi yo bisue mbata fu ani ndu tipa gu Sukuru Nga ga Girada, aye ki da ni wene nasa gaani awaraga. Ani anaagbia bakere ngbarago ti gaani sunge vuru Betere, ono fu ani tirani tipa agu apai nga ga dungurati aima kiiso gaani ngbarago berewe. Mi natingida gu regbo atingida ani amangi sunge tungusapai gbaiga yuru na Danièle, ani aima mbu, ono kidu na bakere ngbarago nga ani aima manga wene wisigo Ziazia Kekeapai na aboro. Ono tie, si nafu kina gberarago nga, Danièle atona kaza na si ki sa gupai nga ka ri dunga zaaza wa gu ri aaida kadu ya.

I abi kansa nga ga momuse ti ri rogo 1993. Agu adawa ri aadiaha aima igirã nikerehe, na i aima gbari a. Fuo agarã bawe na bisue kusa, i abi kura kansa berewe tiri, nga gu naima du ni kerehe. Ono tie, ri aabi gari sunge nga ga sapai na nyanyakipaha gbe, si ki sa gupai nga ri tona gari sunge sapai berewe ho rengba adu ni.

Wa Danièle avura kaa woka vurũ ni kerehe, pa kura kusayo Betere yo aayengo ku berãrani yo te. Ono tie, akpakarapai kinaho duti gupai nga ga kaza vuru Betere, gbe ka si du nga kura aboro ainongo pa wai nyaki gu kaza re te. (Snz. 14:13) Zavura ho garã Danièle aambeda ni kuti 80, kpakpuri yo anidu na ngbarago na kpotori kidu ni bawehe, ka si ayugongo gupai nga ri nawoka awoka ya. Rago anaagberãnga tiri te. Kuba gure, ri anaamaa berãri kuti undo kura aboro. Ri aima ino gupai nga degatue fu agu aboro du rogo akpakarapai ima rengba ka undo yo bakere gbe. (Snz. 17:17) Danièle  aamaanga tiri ni nafurugute fu aboro te; ono tie, ri amangisunge na agu apai naadu tipa ri tipa ka undo dungu agu awirina nga adee tipa ka i gundenga be kansa ya.

Gu kura vovo akpakarapai adu kinaho a si aaida ani hi he. Ho Danièle aadunga ni berewe na rengba kaa mangasunge Kindo ti aregbo dũ ya, ri amoihe ni gari sásá kaa undo re rogo kura dungu agene yo. Ri anaamanga badungu apai tipa ka sa raka fere taata, na gipai re ambu gene fere mi naamangasunge kindi ni barii gu Rondo nga ga Be-basunge tipa agarã nga 37. Ni kpiapai, ri anaamanga mbakadapai tipa gupai nga ani naari riiahe nga ga bebere uru kina dimo fuorani yo na kini ongodi tooni sa na aˈuru dunduko.—Snz. 18:22.

Danièle anidu ti aregbo dũ na wene bipai na kidu na nyemu kaa raka. Fuo gure, ri atona woka berewe be kansa. Ome aadunga berewe tirani te. Agu adawa i anaahusa ri na ni anaadia ome ri ni kerehe, si kini sa gupai ti kura aregbo nga ka ri dunga na rengba kaa ndu ya. Rago anaagberã tire ni kerehe ho diare naadu mbata ni wene nasapai anaamanga ome amanga ni ka fura.

Zavura ho ome anaadunga ni berewe tirani ya, ani anaakpatagara kuti kparakpee, na kidu na gu kido nga Yekova ambunga rani ani rungo kisusi gu ka omerani rengbe na ni te. (1 Kor. 10:13) Ani anaasada ti aregbo dunduko kadu na tambuahe tipa gu undo Yekova anaafuhe furani vurube Fugoko, vurube amunganga nga ga Betere yo, na vurube awirina.

Ani anaasana Yekova dedede tipa gako rugapai nibipa gu gene husa si aida ani idipaha. Ti kura regbo sa, gene husa aadunga ho berewe tipa Danièle te. Gu munganga naundo Danièle tipa agarã 23 aarengbanga ka sakapai tipa ndu gupai he anaama Danièle ti ni ti ai gu regbo ri anaadia dawa te. Ko aadunga na berãpai tipa gu kura pai rengbe yo ka mangaha te. Ani abihe nga pai ho berewe rengbe ka undo te, na ani aabaka kina bangirani nga ginipai nika manga. Fuo gure, gu kura munganga kia aidi ka ngerafuo Danièle. Si adu wa ka i ya Yekova aima gbata gene tipa ka undo rani ani sovura kuti gaani abakabangirise.

Ani awiriki wai kaa sovura kuti agu abakabangirise nga ga aˈuru ni basasa. A wa Yesu agumbaha, “gu gbegberepai nga ga gu rago kina ha rengbe tipa ha.” (Mt. 6:34) Du na ruru bipai gbiati ba wiri awia aima undo rani a. Ni kpiapai, ho Danièle aagbianga dawa ni tipa diwi ue ya, ri ape gupai fere na mongo ti ngbari nga, “Mo ini gine, mi wenengai gbe kisusi gu nidu mbata!” (Snz. 17:22) Wa ri avura kadu rogo mbugo, ri anagbia ngbarago ti wirika vovo abia nga ga Kindo na fugori kuari.

Gari ruru bipai aima undo re mi zovura kuti gimi akparakapai. Ka pe guhe nga rengo, vuru agu agarã yo 57 dunduko ani adu ni arogotise, ri anaangerafuo badungu gimi azingo. Ri anaaidanga ka yugo kandara wai ka ta parakondo fere te! Sidu, ho kaza ada ni na ri ni kerehe, mi awiriki wai ka zunda ahu riahe, ka zunda aroko, na wai ka manga riahe. Ti gu regbo re, mi aima imo bete ahu mbira ime, ono mi aima gbia bakere ngbarago ti manga mi apai kaa sa ngbarago tiri. *

Ho mi angera ni kusayo, mi nabi gupai nga mi ima wirika wene apai ti agu akpakarapai kaza gbiati gbiza aye na ni kutirani. Bambatapai nga, si naida ani naabi gaani abadiarogotise na nyanyakipa yo. Si naida ani naamangasunge wenengai gbe na agu agarã du ani na ome tirani gbe ka ngerafuo gaani aboro. (Batu. 9:9) Uepai nga, si aidanga ani naabaka bangirani ni kerehe tipa rukutu apai te; ka si adunga wo ya, bangirani ima rengba ka go ti gu dungu amaku ani agbia ngbarago ti ni na aˈuru dũ.—Snz. 15:15.

Ho mi aberã ni kurii gaani raka tingba sunge kindo ti aregbo dũ, mi nabihe nga Yekova aima fu maku furani susi wai ani arengbe ka berãha. Mi nabi tire wakina gu bake papara Atambuahe nape gupai nga: ‘Yekova amangi fere wenengaĩ.’—Tam. 116:7.