1, 2. (a) Ginihe nyakipaha kisusi furani? (b) Gini arengo ani abihe na nyanyakipaha, na tipagine? (Oni bi gu sura duti tonatonaha.)

GINIHE du bero du na nyanyakipaha foro kisusi? Ya mo mo rengbe ka fuhe tipa ka dia guhe du na paha kusende ti ni? Si taata fu agu airisi Yekova kparatiyo fuko i karagapai kuti agi asanahe re. Guhe nyakipaha gbe kisusi furani nga gaani pagume na Yekova, na ka ani rengbenga ka fuhe tipa kurahe te. Ani nabi gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai a na nyanyakipaha, bambiko si nasa gupai nga ani du mbembedi na gu Barani du ngbangbaturũ yo.—Koro. 1:9, 10.

² Oni berẽnga pa agu apai dunduko gaani Bakerepa Bayugupai ayugoho furani rogo Fugoko yo nga Ziazia Kekeapai! Ko nayugo wai furani du rimoko na nyanyakipaha na ko nayugopa gako wene asino furani a. Ko nayugopa motumo tumorii furani, nga gu bawene gamahe ko afuhe furani vurube Wiriko nga Yesu. Yekova nayugopa gu Kindo Nga ga Masiya furani a, na ko nafu gu maabangirise nga ga raka ngbangbaturũ yo fu mbedimbedi aKristano gbiati gu maabangirise nga ga raka auru kpotosende rogo Paradizo fu “kura akandoro.” (Yo. 10:16) Ko nayugo wai furani a si  aida ani naaraka. Ani nabi agi arengo re na nyanyakipaha mbiko si naundo rani ani mbedi na Bakusirani. Si nasa gaani raka si du na rogoyo ti ni.

3. Ginipai ngbe rengo ayugongo ho ya?

³ Yekova nga Mbori gamahe. Ko akanga na wenepai be agu aboro nagbata rengo te. Yekova afu gu Wiriko a ko akpinyemuko gbe ni gamahe. Mbori arengbanga ni rengo ka sana rani ani fu marã tipa rengo te. Ho gu kumba rimoko angia Simona afu marã ni fu gu mokedi nangia Petero tipa gu tandu nga ga gama ziazia toro fu aboro, Petero aza ko ki ya: “Mo kpí akpi na ga marã bambiko mo berẽ pa dia ga Mbori gamunihe ni marã.” (Amo. 8:18-20) Ono rogo gupai yo nga: “Mo ngbé rengo” nga gine?

4. Ginipai ani nika wirikaha tipa rengo rogo gi kekeapai re?

⁴ Oni gedi Asanza 23:23. Ani agbianga gu rengo du rogo Fugo Mbori yo zanga ani mangi ome amanga tipaha te. Si naida ani du na nyemu ka mbupa ai guhe si aida ani mbupaha tipa ka gbiaha. A wa bake Asanza agumbaha, ho ani ‘angbé,’ watadu agbia “rengo” ni, si naida ani du na rubangirise tipa ka zanga ‘bagaha’ watadu ka zanga mbuhe. Ani furanga tipa rogo gupai yo nga ka “ngbé” rengo, na guhe rengbe ani ka ngbehe na ni. Mangaha wo nika kiiso gaani tambuahe tipa rengo na ki nyakasi gaani diaberã ka zanga ‘bagaha.’ A wa ani nika bihe, ngbe rengo ima du na nyanyakipaha gbe kisusi guhe rengbe ani ka ngbehe na ni.

5, 6. (a) Waigu rengbe ani ka ngbe rengo zanga marã? Oni funga kpiapai. (b) Wai du rengo aundo rani?

⁵ Ho i afu he ni gbua, si naida aida boro mangipai tipa ka gbia guhe re. Gu fugo pa-Ebere i asaha nga “ngbé” rogo Asanza 23:23, rogoyo ima rengba kadu a nga ka gbia he. Agu afugo re dunduko ue nayugopa manga ome watadu fu he tipa ka gbia guhe du na nyanyakipaha. Ani rengbe ka fu kpiapai nga ga ngbe rengo rogo gi gene re. Ani yanga wẽ i nagama buu fu aboro babagaahe yo gbua. Ya mo gu buu re nika yeaye nisaha kurii gaani mbisa? Oó. Si naida ani nduandu ku babagaahe yo ka gbia gu buu re. Ya mo i nafu gu buu re gbua? Ii, ono si naida ani mangi ome amanga ki di regbo ka ndu ku babagaahe yo tipaha. Wakina gure a, si aidanga ani ngbe rengo angbe na marã te. Ono tie, si naida ani mangi ome amangaha tipa ka gbiaha.

⁶ Oni gedi Yesaya 55:1-3. Agu afugo Yekova Yesaya akehe naundo rani ani gi rogo gupai yo nga ka ngbe rengo. Rogo gi papara Ziazia Kekeapai re, Yekova naringbisa fugoko kuti ime, mamunyaa gbiati imekakue. Kina wai zezere ime naazambuasi gu boro gomoro ime amanga ni, kinawo a afugo Mbori nga ga rengo azambuasi rani. Berewe a, kina wai mamunyaa naanyakasa rani na kini undo agude i sono, kinawo a afugo Yekova anyakasa rani na kini undo rani ani sono rogo toro yo. Kurigure, afugo Yekova a wakina imekakue. Rogo gini gene yo? Ziazia Kekeapai nape gupai nga imekakue nasa aboro i ngi. (Tam. 104:15) Sidu, ho Yekova aya ni furani ani ‘ngbeke imekakue,’ gure nga ko nakido rani na gupai nga raka ringbisihe kuti afugoko nika sarani ani du na ngbarago. (Tam. 19:8) Nairiwo gu bawene kpiapai nayugo pa agu aundo duti wirika afugo Yekova nga ga rengo na kini mangipai kutini re! Awere tie, ani furanga tipa agene bisue nga gu rengbe ani ka ngbe rengo ngbaha.

7, 8. (a) Tipagine si aida ani di regbo ti ni ka ngbe rengo? (b) Gini apai kura gude sukuru sa ambupaha tipa ka wirika rengo, na sangbanaha angia gine?

⁷ Regbo. Si nga guhe si aida ai gu boro nangbe rengo fuhe tipa ka ngbehe na ni. Si naida boro di regbo adia ka gia gu pangbanga  nga ga Kindo, ka geda Ziazia Kekeapai na agu awaraga du mburuhe rii Ziazia Kekeapai, ka manga wisigopai nisase, ka mbakada adunguratise na kadu pati ni. Tipa ka manga agi apai re, si naida ani mangisunge na gu regbo ka ani nidihe kuti kura apai, nga gu anyakanga paha gbe ya. (Oni gedi AEfeso 5:15, 16.) Bakio regbo wai rengbe ani ka diaha tipa ka gbia ndikidi inohe nga ga gu bangua ayugopai nga ga Ziazia Kekeapai? Gure nabipa wai du apai tipa rani. Digido agu apai rengbe ani ka wirikaha tipa ga Yekova tatamana, gako agene, gbiati gako mangaapai ti ni te. (Rom. 11:33) Gu bambata Ngbaõbambu Sinziri i akusihe aringbisi rengo kuti “tooni mbumbudo” na ki pe gupai nga: “Ka mo rengbenga be kina bangisa mbumbudo nga ga rengo ya. Ka si nidu nga si naidaha gbua sa, ka kuraha dunga ho berewe te. Mo nidungura ha adungura kindi, na kini ngere tipa agu akuraha.” Ani rengbe ka sana tirani nga, ‘Bakio gimi rengo wai?’ Ani ima rengba kaa wirikapai awirika kindi tipa Yekova, zavura nyeanye kindi. Areme, si ni nyanyakipa pai nga ani mangisunge na gaani regbo ni tatamana tipa ka ngbe rengo ni bakerehe wa rengbe omerani na ni. Oni bingo kpiapai nga ga boro nga guni naadu na nyemu rengo.

⁸ Mariko, * nga paranga dee ni boro Japan, andu ku York City yo, Amerika yo tipa wirikapai. Ti gu regbo re, ri adu rogo pambori nga gu natona Japan yo rogo 1959. Kura nazakigene sa aatungusapai kporo na kporo, fuani ri kini gbia Mariko. Ho ri atona wirika gu rengo ni nga ga Ziazia Kekeapai, ri adu na bakere ngbarago si ki sa gupai nga ri sana gu nazakigene re ri naawisigo Ziazia Kekeapai na ri bara ue vuru poso yo. Mariko atona nduge tipa agu adunguratise nga ga dungurati nibasa, wa si avura du vurũ nga apai nga ga sukuru aima nge ti ri na ri kini mangisunge marã a berewe kubani. Ri aima mbu dia bakere regbo a kuti agu apai nga ga zambuasitise tipa gupai nga kadu na bakere regbo beri tipa ka wirika rengo. Manga ri he wo aima sari ri mangi sonakumbatayo rogo toro yo ni ipo. Na mbata fu garã sa da, ri kini zi bapatiza. Fuo adiwi sita kusa, rogo 2006, ri atona mangasunge abazakigene, na ri namangasunge awere kindi ni nazakigene.

9, 10. (a) Wai du pa wirika ani rengo aˈaria gu bipai du ani na ni tipa aũzegino? (b) Gini apai kura paranga dee sa ambupaha, na wai du ri abi gupai ri amangihe re?

⁹ Aũzegino. Tipa ka ngbe rengo, si ima rengba kadu nga si naida ani mbupa gu wene sunge marã ani amangaha. Ho Yesu ayambu aPetero na Andarea ni tipa i da ni “abaziaboro,” i ‘aguari pati gayo apio’ ki mbu sunge zio atĩo. (Mt. 4:18-20) Rengo ngaha nga, badungu agu aboro nawirika rengo areme arengbenga ka mbu gayo asunge gbua taata te. Ziazia Kekeapai nape gupai nga si naida i ngere angera fuo gayo aborokporo. (1 Tim. 5:8) Ono tie, agu aboro nawirika rengo, si naida aida dedede i aria gu bipai du yo na ni tipa aũzegino na ki moi agu apai du na nyanyakipaha mbatayo rogo gayo raka. Yesu aima pe gipai re ziazia ho ko aya ni wẽ: “Ka oni dúngura nga ũkumuko ni gaoni zegino ya . . . ono oni dúngura ũkumuko ni gaoni ku ngbangbaturũ yo.” (Mt. 6:19, 20) Oni bingo kpiapai nga ga kura paranga dee sa.

¹⁰ Maria atona ngi gu mbaro nga golf mbata fu ri da ba nduge sukuru yo. Ho ri ada ni sinia yo (secondaire), ri aaino ngi golf kina kumbatayo na ri kini gbia gu momu nga ga ndu ka wirikapai yunivasiti yo gbua. Ngi golf angia papara gari raka, na gari sasa angia kada ni wene nangi golf na ka manga bakere marã. Fuo gure, Maria atona wisigo Ziazia Kekeapai, na ri aima kpinyemu gu rengo ri aawirikaha. Rago aima ngba tiri na agu aˈariapai rengo aundo ri ri mangihe rogo gari raka yo. Ri aya: “Kina wai mi aandu kumbatayo kaa manga aˈariapai rogo gimi bipai yo na rogo gimi gene raka yo ringbisihe kuti  agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai, kinawo a gimi ngbarago aakio.” Maria aima ino gupai nga si ima rengba kadu ni mbumbuhe furi ri merefuo agu apai nga ga toro wa sa na agu apai nga zegino. (Mt. 6:24) Sidu, ri adiberã ka mbupa gu sasa ri adu na ni nga ga da ni wene nangi golf gbiati gu maabangirise nga ga gbia aũkumuko gbiati worimo. Ono tie, ni sangbana ngbe ri rengo, ri namangasunge awere ni nazakigene na ri aya ri naraka “gu raka du na bakere ngbarago rogoho kisusi na kidu na rogoyo ti ni.”

11. Ginipai rengbe ka manga tipa gaani pagume na aboro ho ani angbe rengo ni?

¹¹ Pagume na aboro. Ho ani atona raka ni ringbisihe kuti gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai, gaani pagume na abakurearani gbiati agumerani ima rengba ka ariatihe. Tipagine? Yesu amangi kparakpee tipa apefuoko ki ya: “Mo kpára yo rogo rengo yo; ga pai nga rengo.” (Yo. 17:17) Ho ani adia rengo ni kugume, i nakpara rani kusayo ti zegino, bambiko ani berewe tii gu mangaapai nga ga zegino te. Aboro nabi rani kia bambiko gaani gene mangaapai ima ariatihe. Ani naraka ringbisihe kuti gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai. Wa vura duhe nga ani aidanga na kparakaro te, kura abakurearani gbiati mbembedi gaani aborokporo ima rengba ka turuso tiyo tirani watadu zavura ka soga gaani vovo aaida. Gipai re airiwongo tirani te. Yesu aya: “Avura boro angia kina gani aborokporo.” (Mt. 10:36) Ko afu gu kidohe a nga agu amosoro ani narengbe ka gbiaha ti wirika rengo ima kio gbe kisusi ai guhe rengbe ani ka mbupaha tipaha.—Oni gedi Marako 10:28-30.

12. Gini apai kura Yudo sa agbiatiko na ni mbiko wirikako rengo?

¹² Kura Yudo sa ni babagiahe rimoko angia Aaron awiriki gupai mbuko kindi tooni nga si aidanga i yambu rimo Mbori te. Ono tie, Aaron aima du nzunzu na nyemu ka ino rengo. Ko adu na bakere ngbarago ho Dezire Yekova ayugu gupai ni fuko nga ka ko gbia gu bangiri kekeapai nakusa worofugo kuti gu bangiri kekeapai nga ga aEbere du biama, si rengbe ka kusa gu fugo nga “Yekova.” Ko adu na bakere ngbarago na si ki sako ko ndu ku bambutiria yo ka pepa gupai fu abayugupai ko awirikihe re. I aamanganga pai kuti gupai Aaron aaberãha te. Kuba gupai nga kadu na ngbarago na ko tipa gu rengo ko awirikihe tipa rimo Mbori re, i asukudi ko na sure na ki do ko kusayo. Gako aborokporo aadunga a na ngbarago na ko te. Ono tie, ko aandu kindi kumbatayo kaa ngbe rengo na ko ki da ni Dezire Yekova na ki irisi Yekova ni ruruko rogo gako raka yo naabaha. Wakina Aaron a, tipa ka ta rogo rengo yo, si naida ani du na gupai berãrani yo ti aregbo dũ nga gaani pagume na kura aboro watadu gaani aborokporo nika ariatihe aˈaria.

13, 14. Gini aˈariapai rogo gaani aberã gbiati mangaapai si aida ani mangihe tipa kadu na rengba ka ngbe rengo? Oni funga kpiapai.

¹³ Bibiriko aberã na mangaapai. Tipa ka dia rengo kugume na kini raki ringbisihe kuti agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai, si naida ani du na nyemu ka manga aˈariapai rogo gaani aberã gbiati mangaapai. Petero akepai tipa agi aˈariapai re ki ya: “Oni dú wa agude giasangba, ka oni mbákadi nga tironi sa gu kuru nyemuahe nadu ti roni mbata ya, ho oni aruga nga tironi ni na pai ya, ono . . . oni dú . . . ni ziazia roni rogo gaoni apai dũ.” (1 Pet. 1:14, 15) Tipa agu aboro naadu rogo gu kuru gbata nangia Korinda nga gu naadu na wasiwasi mangaapai rogoho, ngbe rengo aaida na gupai nga i mangi bakere aˈariapai rogo gayo gene raka yo. (1 Kor. 6:9-11) Wakina gure a, badungu aboro ima mbu bibiriko mangaapai tipa kadu na rengba ka ngbe rengo. Petero atingidi agu aKristano naadu ti ragoko nga: “Agu arago nasusi si rengbe tipa manga gu nyemuahe nga ga aGendiria, na tipa ta rogo wasiro, na agu apai borose akpi nyemu he, na kpibuda, na gbarakagbaraka  pai, na apumbo buda, na gbegberẽ irisa kpiahe.”—1 Pet. 4:3.

¹⁴ Tipa dungu agarã, aDevynn na Jasmine angia akpibuda. Wa si avura du nga Devynn angia wene bamangi gu sunge nga ga keka namba marã rogo basunge, padu ko ni bambiri asa gupai nga ka ko nyenga ti ngba sunge ya. Jasmine tigari angia zingizingi boro, na kingia boro zuu. Ho Jasmine aandu ni bangiri gene rogo kura uru sa na maare buda, ri agbia aDezire Yekova ue ni amokedi. Agu amokedi re amangi mbakadapai na Jasmine tipa wisigo Ziazia Kekeapai, ono ho i andu ni fuo aJasmine na Devynn ku kpuyo yo rogo gu poso nangbefuo gure, i abiyo dunduko ue i naima kpibuda. I aadunga na gu berãpai nga agu amokedi re nika berã payo berewe ki ye fuoyo ku kpuyo yo te. Ono ho agu amokedi re andu ni berewe fuoyo, apai adu kia. AJasmine na Devynn ada ni wene abawisigi Ziazia Kekeapai, na i ki tona mangapai nibasa kuti agu apai i aawirikaha. Vuru adiwi yo biata, i adiberã ka mbu buda, na fuo regbo kusa, i ki mangi gayo rogatise ringbisihe kuti ndiko. Badungu aboro aima bi agu aˈariapai aJasmine na Devynn amangihe re, na si ki sayo i wisigi Ziazia Kekeapai a.

15. Ginipai rengbe kadu dagba agu apai yo du ni mbumbuhe ka mbupaha tipa rengo, na tipagine?

¹⁵ Agu asino mangaapai adunga mburuhe rii Ziazia Kekeapai ya. Agu asino mangaapai adunga mburuhe rii Ziazia Kekeapai ya ima rengba kadu dagba agu apai yo si naima du ni mbumbuhe ka mbupaha tipa rengo. Wa vura duhe nga si ima rengba kadu fu kura aboro taata ka mbu gi sino mangaapai adunga mburuhe rii Ziazia Kekeapai re ya, kura aboro ima rengba kaa manga ndundu na mbupaha mbiko sosodahe be aborokporo, akurase basunge yo, gbiati mbembedi abakure. Gipai re ima rengba kadu ni kerehe gbe ka si du nga si nga gu sino nabipa fu irisa fu agu agume naakpiki. (Pa Rug. 14:1) Ga kura aboro kpiapai nga ga wingbaduse ima rengba ka undo rani ani mangi agu aˈariapai si aidaha. Oni bingo gu mangapai nga ga wingbaduse kura aboro Efesa amangihe rogo bambata kama agarã.

16. Ginipai kura aboro amangihe Efesa yo tipa ka ngbe rengo?

¹⁶ Badungu aboro nanaasoroka rogo gu gbata nangia Efesa. Ginipai agu aboro nanaasoroka amangihe fuo da yo ni aKristano tipa ka mbu gu mangapai re na ki ngbe rengo? Ziazia Kekeapai naya: “Agu yo ni umba yo te nanasoroka i ki dungura gayo akitabu, ki zo ho azo ku bangiri aboro dũ; i ki gedi marãha, ki bi he ya si du wa marã feda 50,000. Ga gbia pai ki kia akia were ki susi.” (Amo. 19:19, 20) Gu ruru aKristano re ambupa gayo abuku nga gu naadu na bakere genoho, na Yekova ki fu amaku fuyo tipa gupai re.

17. (a) Gini ahe rengbe ani ka mbupaha tipa rengo? (b) Gini asanahe ani nika sakapai tipaha rogo gu kekeapai ngbefuo gere?

¹⁷ Ginihe mo nambupaha tipa rengo? Ani dunduko nadia regbo kuti dungura ambumbudo rengo. Kura aboro kinaho a nambupa aũzegino tipa rengo. Na aguyo kinaho gayo pagume na aboro aˈariatihe mbikopa wirika yo rengo. Kura aboro kinaho a namanga aˈariapai rogo gayo aberã gbiati mangaapai na kini mbu gu sino mangaapai a adunga mburuhe rii Ziazia Kekeapai ya tipa rengo. Ono tie, ani ima du na gu kido nga gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai ima du na nyanyakipaha gbe kisusi ai guhe ani nambupaha. Si nafu guhe furani du na nyanyakipaha gbe kisusi, nga mbembedi pagume na Yekova. Ho ani aberã ni kurii agu amaku ani agbiaha mbiko ino ani rengo, si nadu furani ni mbumbuhe ani berẽ gupai nga boro ima rengba ka ida ka bagaha. Wai du rengbe gupai re ka manga, na wai du rengbe ani ka ne manga gu kere ingahe re? Ani nika sakapai tipa agi asanahe re rogo gu kekeapai ngbefuo fuo gere.