Oni Ini Gipai Re?

SI TONA MANGASUNGE

Oni Ini Gipai Re?

Bakio gu ranirii aRomo afuhe fu ga aYudo agbia Yuda yo adu wai rogo bambata sa kama agarã?

Gi meme andiko nambaha adu nga 1468 be gu Bakere Bazogo nangia Justinian re, si du dagba gu dungu kekeapai yo nafura tipa agu apai naabipa andiko bakuru kusayo

TI GU regbo re, Yuda adu kutiibe gu zogarago nangia ga aRomo nga aguyo banyaki anaarukuba yo na asekere beko. Gani sunge angia ka dungura marã ngbeti fu aRomo na kini banda zereda na ka bau dunga ya. ARomo anaarugusa gbegberẽ mangapai na kini fu mbusa fu agu aboro naana fuda akurayo. Kpara kusayo ti gure, aRomo aima fu pagbia fu agu agbia naanidu rogo gayo dagbarago i naasarangbanga kuti gu rukutu apai namanga na aʹuru dunduko.

Ga aYudo Barondo nangia gu bakere bambu-gumba ngbanga naana ngerakurii pa ga aYudo andiko. Rukutu aba gumba ngbanga aima du rogo ringara Yuda dũ. Si nawira wa ngbatunga agu aba gumba ngbanga re naana sara agu angbanga nga ga amangi gbegberẽ apai gbiati kura aboro zanga ga aRomo abazogo rimisi tiyo ku rogoho. Ono gupai sa i anaamanganga ha ya nga ka sarangbanga boro sa kpio, kina aRomo sa naana sara gu ngbatunga angbanga re. Gu yangada kparakparapai sa ani naini pai tipaha nga ho ga aYudo Aboro Rondo asaringbanga Setefano ni na ki sopo ko na mbia ki imiko.—Amo. 6:8-15; 7:54-60.

Rogo gi gene re, ga aYudo Barondo aima du na bakere ome beyo. Ono wa si avura duwo, wene bawirikipai sa nga Emil Schürer aya, “Gu bakere kpakarapai i agbiatiyo na ni angia, kura aregbo kinaho ga aRomo abazogo anaamangapai zanga sanahe ho i anibihe ni nga boro naida ka zinga kuti gayo pagbia.” Kpiapai sa nga ga ngbatunga gupai re amangi vurube gu baira abanzengere nangia Kuraudio Rusia nga guko nazi gu ga aRomo boro-ringara nangia gu mokedi nangia Pauro.—Amo. 23:26-30.

Ya mo rengo du nga pai anaamanga wo bakuru kusayo nga boro arengbe ka mi rende rogo ga kurani ati?

ROGO Matayo 13:24-26, Yesu aya: “I aringbisi gu ngbi nga ga ngbangbaturũ kuti gu ni nami wene tunga rogo gani ati; ono ho i ara ni, vurani ki ye ki mi rende dagba morũ, ni ki ga. Ono ho morũ akuru ni, ki zu rindihe, rende ki kuru a tigaha.” Abakeapai ni bakiakia ima tikango singia ndikidipai du nangia gu kpiapai re, ono wa vura duhe wo, gu kuru kekeapai nga ga aRomo nabipa andiko yuguhe nga kina rengo du.

Ga aYudo aboro rondo ba ngbanga yo

Buku sa nasakapai tipa Ziazia Kekeapai aya: “Ka mi rende rogo ga boro ati tipa ka irobape tini . . . angia gbegberẽpai tii gu ndiko nangia ga aRomo. Padu ndiko tipa gupai re nayugoho nga gupai re anaamanga amanga dedede.” Wene bainipai tipa rugute sa nangia Alastair Kerr asakipai nga rogo gu gara nangia 533 Fuo Batikayo Kristo, ga aRomo Bazogo nangia Justinian akeke gu meme apai naadu rogo ga aRomo ndiko be agu abainipai tipa ndiko naadu ti gu regbo re (bara rogo 100-250 Fuo Batikayo Kristo.). Ringbisihe kuti gu memeapai ko akekehe re (Digest, 9.2.27.14), gu basakipai tipa arugute nangia Ulpian afura tipa gu ngbanga ga aRomo bazogo nangia Celsus asarihe rogo ue kama agarã. I ami rende rogo ga kura boro ati, na ni sangbanaha, si agbarasipa aũ ati. Gu meme andiko re adu na mbakadapai rogoho tipa gu boro i nagbarasipa gani ati, watadu gu boro fu marã tipa ka rũhe rogo ga kurani dagbangua, tipa gu boro mangi gupai re ni tumo fu ira ati.

Gu rengo nga gbegberẽ mangaapai wa gure aamanga rogo ga aRomo Bariwara Ngbii nayugoho nga gupai Yesu afura tipaha re angia ndikidipai.