1. Gini kido Marata adu na ni tipa kawiiri? (Oni bi gu sura duti tonatonaha.)

MBEMBEDI bakurea Yesu nangia Marata na ki ngia gako bawiriki adu rogo kere gberãrago. Kawiiri nangia Razaro akpi. Ya mo pai aduho narengbe ka fu wasa furi? Ii. Yesu akido ri ki ya: “Kawiro azínga azinga berewe.” Agu afugo re aarengbanga ka dia ga Marata gberãrago dunduko kusayo te, ono wa si avura duwo, ri aima dia gu ga Yesu afugo kido re kugume. Ri aya: ‘Mi ini aina ya ko azínga azinga berewe rago zingabekpio ti yangara rame.’ (Yo. 11:20-24) Ri aima du na kido nga zingabekpio nika manga amanga kumbatayo. Sidu, Yesu amangi iiriwopai. Ko azingisi Razaro be kpio kina boro rogo gu uru re.

2. Tipagine mo aida kadu ti ni na kina gu bangisa ida Marata adu na ni?

² Ndupai ho tipa ani berẽ gupai nga Yesu watadu Bako nika manga ngbatunga gu iiriwopai re furani awere te. Ono wa vura duhe wo, ya mo mo na kido nga gu gamo aboro nakpiki nika zinga azinga be kpio kumbatayo wa gu Marata adu na ni? Si rengbe kadu nga gu boro naakpi re angia gamo badiarogatise, namo, bamo, watadu titaro. Watadu mo rengbe kadu rogo kere gberãrago tipa pakpio wiro. Mo na nyemu ka dungo ni, ka fura na ni, na ka moma na ni. Si nipa ngbarago nga, mo ima du na wene ndupai bero ka ya wa Marata  wẽ, ‘Mi ini aina ya gu gimi boro re azínga azinga berewe rago zingabekpio.’ Ono wa vura duhe wo, si adu ni wenepai ka aKristano ni basasa dunduko berẽkurii gu ndupai i naidi ti ni kuti gupai re.

3, 4. Wai du ga Marata ida arengbe ka nyaka be gupai Yesu amangihe kina ti gu regbo re?

³ Si awiranga gupai nga Marata naaraka mbembedi na Yerusarema abi Yesu ko nizingisi gu paranga nangia wiri dekurugbo be kpio naadu mbembedi na Naina Gariraya yo te. Ono tie, si nawira gupai nga ri aima giapa ha. Na kina gu ngisapai re naadu a ho Yesu azingisi wiri Yairo ni ni degude be kpio. Agu aboro naadu kporokpio ri yo ‘aima ino nga ri aima kpi.’ Ono tie, Yesu azadi be kangbari ki ya: “Degude, mo gúari!” Na nibasa ri ki guari kuari. (Rk. 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) AMarata na tameri nangia Maria aima ino gupai nga Yesu aima rengba ka husa aborokaza. Mbiko gu ndupai re, i abihe nga ka Yesu aduho, ka Razaro akpingo te. Ono awere tie, wa wene bakurea Yesu aima kpi, ginipai naadu kumbatayo tipa ko? Oni tingidi gupai nga Marata afura tipa zinga Razaro be kpio ti rago zingabekpio, “ti yangara rame.” Ginipai ri adu na kido tipaha? Na tipagine rengbe mo kadu na kido ti ni nga aboro nika zinga azinga be kpio kumbatayo kodihe na gu gamo aboro nakpiki?

⁴ Wene nduapai kinaho si aida mo du ti ni na gu kido re. Wa ani nikaa fura tipaha bete gu nduapai re, mo ima rengba ka bi apai rogo Fugo Mbori yo nga gu mo naaberãnga ha dedede nga si nga gu nduapai si aida mo idi ti ni kuti gupai nga gamo aboro nika zinga azinga be kpio ya.

5. Ginipai naafubee kuti gu kido Marata adu na ni nga Razaro nika zinga azinga be kpio?

⁵ Oni tingidi gupai nga Marata aayanga wẽ: ‘Mi namaabangire nga kawire nika zinga azinga berewe’ te. Ri aya: ‘Mi ini aina ya ko azínga azinga berewe.’ Marata aima ida kuti pa zingabekpio mbiko gu iiriwoapai si awira wa ri aima inopai tipaha zavura mbata fu Yesu tona gako sunge tungusapai. Ri aima wirikapai tipaha mburi kindi ni tooni gunde kporo na bambutiria yo. Apangbanga biata rogo Ziazia Kekeapai yo rengbe ka ye ku berãse yo.

6. Gini iiriwopai Eriya amangihe, na wai du gupai re aabi Marata?

⁶ Bambata zingabekpio amangi ti gu regbo Mbori aafu ome fu gu gako nebi nangia Eriya ko naamanga iiriwoapai. Rungorungo dekurugbo Sarefata yo nga gu gbata nga ga Poinike naadu pangba baime adi gu nebi re kugume. Mbori amangi iiriwopai ki banda gari ngungo gbiati gari nzeme ka si nyasingo ya tipa ri nye ni ungari na wiiri. (1 Aba. 17:8-16) Kusa, wiiri awoki ki kpi. Eriya aundo ri. Ho Eriya aazada kangba gu kumbagude re ni, ko akparikpee ki ya: “Mbori, mi nazungadi ro, mbisimo gi gude re karaga tiko ku rogo ko yo berewe.” Na si ki mangi kinawo! Mbori agi gupai Eriya apehe, na gu gude re ki zingi be kpio. Gure nga gu bambata zingabekpio du paha rogo Ziazia Kekeapai yo. (Oni gedi 1 Abakindo 17:17-24.) Nirengo, Marata aima inopa gu iiriwopai namangi re.

7, 8. (a) Oni pekenga gupai Erisa amangihe tipa ka dia gberãrago kusayo ti kura dee sa. (b) Ginipai ga Erisa iiriwopai ayugoho tipa Yekova?

⁷ Gu ue zingabekpio peyo paha rogo Ziazia Kekeapai yo, gu boro namangihe angia gu nebi nangia Erisa nga guko nadiba Eriya. Dee ni boro Yisaraere Sunema yo adi Erisa kugume wenengai. Mbori agamu gude furi na sosono kumbari a wa ko agumbaha rogo gu nebi yo re. Fuo bete agarã kusa, gu gude re akpi. Oni makianga pa gu kere gberãrago nako adu rogoho. Kumbari aidihe furi, ri ki ndu tipa amairo 19 (akirometere 30) fuo Erisa ku Bagangara Karumera yo. Gu nebi re akedi gako moyambu mbatayo nangia Geazi. Geazi aarengbanga ka zingisa gu kumbagude re be kpio te. Fuani, na gu kumbagude re ki da na Erisa.​—2 Aba. 4:8-31.

 ⁸ Erisa amangi kparakpee pati kangba gu kumbagude re dimo yo, Sunema yo. Gu kumbagude re azingi be kpio na ki kodi ti ko na nako, ri kidu na bakere ngbarago! (Oni gedi 2 Abakindo 4:32-37.) Si ima rengba kadu nga ri aima tingida pa gu kparakpee Ana nga gu ri naadu mbata ni irazangada amangihe ho ri andu ni na Samuere ku banye ye ko naamangasunge yo, ri akparikpee ki ya: “Yekova . . . naba he ku Baatoro kpikpi aboro yo, ki kusi he yo berewe.” (1 Sam. 2:6) Si tie ziazia nga, Yekova aima zingisa gu kumbagude re nzunzu, si ki yugupa gu tandu du ko na ni ka zingisa aboro be kpio.

9. Oni sakingo pai tipa wai gu biata zingabekpio peyo paha rogo Ziazia Kekeapai yo akodi Erisa.

⁹ Ono gure nga gu yangara iiriwopai nakodi Erisa te. Ko amangisunge ni nebi tipa agarã naaima susa 50, fuani, ko “ki kaza gu kaza ko akpi be he.” Kusa, ti gu regbo kina meme Erisa adu murö yo, avura aYisaraere aye sa yo na vura. Kura aYisaraere aandu ka kpisido kura kumba naakpi. Ho i aandu ni ni ipo tipa ka zubo be avura yo, i aba kangba gu kumba re ku rogo gu murö meme Erisa adu rogoho. Ani nageda gupai nga: “Wa kangba [gu kumba re] ati ku ri meme Erisa, ko ki zingi, ki guari ki ru ku ngba nduko.” (2 Aba. 13:14, 20, 21) Oni berẽnga pa gupai Marata arengbe ka wirikaha ti agu apangbanga nga ga zingabekpio re! Nirengo, Mbori na ome kurii kpio. Na mo berẽnga kurii gupai mo narengbe ka wirikaha ti ni. Si naida si saro mo idi kuti gupai nga Mbori na bakere ome tiko, nga gu adunga ni ringbisiringbisihe ya.

10. Ginipai namangi gu Kristano rimori angia Tabita, na ginipai Petero amangihe?

¹⁰ Ani nageda gupai rogo Vovo Ndika yo nga ga Mbori amoyambu aima zingisa aboro be kpio a. Ani rengbe ka bi gupai re ti zingisa Yesu wiri dekurugbo be kpio pati gu rago nangia Naina na ti zingisa ko wiri Yairo be kpio. Fuo regbo kusa, gu mokedi nangia Petero azingisi gu Kristano nangia Doruka (Tabita) be kpio. Petero aye ku rogo gu ba kangbari adu rogoho. Ho Petero adu ni pati kangbari, ko amangi kparakpee. Fuo gure, ko ki ya: “Tabita, mo gúari!” Ri azingi nibasa be kpio, na Petero ‘ki yugu ri ni unga ri’ fu akurako aKristano. Aboro aima ida kuti gupai re na “dungu aboro ki idi pa Gbia.” I aima rengba ka takapande pa Gbia gbiati pa gu rengba du Yekova na ni ka zingisa kpikpi aboro be kpio.​—Amo. 9:36-42.

11. Ginipai gu bafungua nangia Ruka apehe tipa kura paranga sa, na gini maapai kurii gupai namangi re adu na ni kurii kura aboro?

¹¹ Kura aboro adu kinaho nangia adezire binibangirise nibipa kura zingabekpio. Ti kura regbo sa, gu mokedi nangia Pauro adu pati dunguratise rogo gu vuru bambu naadu ariyo Turoa yo, nga gu du awere bangbanda nodiyo na dioyo Turkey yo. Pauro afura da ku bebere yuru. Paranga kumba rimoko angia Eutuko asungu ti bangiri bambu kaa gia fugo Pauro. Ono ko ayukuro be rame ki ti rogo gu bambu naadu ni biataha ku ari ku sande. Si nawira gupai nga gu bafungua nangia Ruka nangia bambata boro ka ndu kupati Eutuko yo, na ho ko andu ni ki wisigi ko, ko abi gupai nga: Eutuko ahõnga ahõ he ki mako gbua te, ono ko aima kpi! Pauro azorõ ku sende yo ki dungo kangba ko, na fuani, ko ki gumba gupai nga: “Ungako ti kina ko.” Nairiwo gu bakere maapai kurii gupai re adu na ni kurii agu adezire binibangirise nabihe! Ho i abi Pauro ni ni bangiriyo ko nazingisi gu paranga re be kpio, i ‘angarã’ kidu na bakere wasa.​—Amo. 20:7-12.

12, 13. Ringbisihe kuti agu azingabekpio ani nafura tipaha, gini asanahe si aida ani sakipai tipaha?

¹² Si naida agu apangbanga i napekehe kuari re fu guhe foro Marata adu na ni. Du nga, gu kido nga gaani Mbori du nga Bafu-Unga  ima du na rengba beko ka zingisa gu boro naima kpi ni kidu ni unga ni berewe. Si ni gupai nafu ngbarago nga ga Mbori ruru moyambu wa Eriya, wa Yesu, watadu wa Petero adu kinaho ti agu aregbo ni basasa Mbori aamanga gu iiriwoapai re ti ni. Ono tie, ginipai rengbe ani ka pehe tipa agu aboro naakpiki ti kura aregbo kia? Ka si du nga kura aregbo kinaho Mbori aazingisanga aboro be kpio ya, ya mo ruru akumba na adee rengbe kadu na kido nga Mbori azingisa aboro kumbatayo? Ya mo i rengbe kadu na gu berã Marata adu na ni, nga guri naya: ‘Mi ini aina ya kawire azínga azinga berewe rago zingabekpio ti yangara rame’? Tipagine ri arengbe ti ni ka ida kuti gupai re, na tipagine rengbe mo kadu ti ni na gu bangisa ida re?

¹³ Kekeapai kinaho rogo gu Fugo Mbori yo gako toro adu kugiipa kehe nga gu nayugo gupai nga ga Yekova ruru amoyambu aima ino nga zingabekpio nika manga amanga kumbatayo. Ani bingo bete gu kekeapai re.

14. Ginipai rengbe ani ka wirikaha tipa zingabekpio ti gu pangbanga du tipa Abarayama?

¹⁴ Oni berẽnga pa gupai Mbori aya fu Abarayama ko mangi Yisaka na ni, nga gu dikumbo i aima tona nipidi ko tipa gbanga regbo. Yekova aya: “Mo dí wiro, nga kina bangisa wiro nga gu ko mo akpi nyemu ko gbe, nga Yisaka . . . ki tumo na ko ni zozo motumo.” (Bam. P. 22:2) Mo makianga pa gupai gu ngbatunga rugute re arengbe ka mangaha na Abarayama. Yekova aima manga gu kidohe nga ko nika fu maku fu rikaaboro dunduko rogo tita Abarayama yo. (Bam. P. 13:14-16; 18:18; Rom. 4:17, 18) Berewe a, Yekova ape gupai nga gu tita Abarayama re nika ye “rogo Yisaka yo.” (Bam. P. 21:12) Ono ka gupai re aru wai ka manga ka Abarayama aimi Yisaka ni motumo? Ga Mbori toro adu kugii gu mokedi nangia Pauro ko pe gupai nga Abarayama aima ida kuti gupai nga Mbori aima du na rengba ka zingisa Yisaka be kpio. (Oni gedi AEbere 11:17-19.) Ziazia Kekeapai apenga gupai nga Abarayama adu na gu berã nga ka ko gi sangba Yekova, Mbori nika zingisa Yisaka azingisa be kpio fuo bete asaa, fuo rame sa, watadu fuo poso sa te. Abarayama arengbanga ka ino gu regbo ka Mbori azingisi wiriko ti ni te. Ono ko aima du na gu kido nga Mbori nika zingisa Yisaka azingisa be kpio.

15. Gini maabangirise gu ruru kumba nangia Eyobo adu na ni?

¹⁵ Gu ruru kumba nangia Eyobo aangera kumbatayo tipa zingabekpio wakina gure a. Ko aima ino gupai nga ka i de kungbo ngua kusande, si ima rengba ka kura berewe kidu wa kina vovo ngua. Ono ka gupai re mangingo tipa boro te. (Eyo. 14:7-12; 19:25-27) Ka boro kpi, ka ni zingisinga ti ni be kpio murö yo ki tona ka raka berewe te. (2 Sam. 12:23; Tam. 89:48) Rengo ngaha nga, rogo gupai re yo  aadunga nga ka Mbori zingisinga boro be kpio te te. Eyobo aima ida kuti gupai zaatu nga regbo adu kinaho Yekova nika tingida pako atingida. (Oni gedi Eyobo 14:13-15.) Eyobo arengbanga ka ino gu regbo nzunzu Yekova nika tingidapa ko ti ni te. Ono wa si avura duwo, ko aima du na gu kido nga gu Boro nakusi unga ima rengba ka tingida pako, na ni nika tingida pako atingida.

16. Maraika afu gini ngarasaro fu gu nebi nangia Daniere?

¹⁶ Daniere nga kura ruru kumba nga guko ani aino pako rogo Kuru Ndika yo. Ko amangisunge ni ruruko fu Mbori tipa dungu bawe agarã, na Yekova kini undo ko. Ti kura regbo sa, maraika angarasi Daniere, nga ‘gu kumba Mbori akpi nyemu ko gbe,’ nga ‘zereda du na ko’ na ‘ko du nyanyaki ki ngarã.’​—Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Gini kidohe i afuhe fu Daniere tipa gako raka kumbatayo?

¹⁷ Garã Daniere aima mbeda kuti 100 na ko ki ima mbeda kuti digido gako raka. Ko aima rengba kaa berãpa gupai nika manga tipa ko kumbatayo. Ya mo ko arengbe ka raka berewe? Ii! Ti digido ga Daniere buku yo, ani nageda gu ga Mbori kidohe fuko nga: “Mo ndú ngba ga gene daho digidaha ka da ni. Mo aóngoda.” (Dan. 12:13) Daniere aima ino gupai nga kpikpi aboro naongoda, na i na “berãpai na inahe na tatamana” murö yo te. Daniere aima mbeda ka ndu ku murö yo. (Batu. 9:10) Ono gure aadunga nga digido gako raka kindi te. I aima kidoko na pa raka kumbatayo.

¹⁸ Maraika andu kumbatayo na gako afugo fu Daniere ki ya: ‘Ti digida agu arame re mo aru rogo kina gu ga ba i aringbisi he foro.’ I aafunga ramediwi watadu bagizo regbo fuko te. Daniere aini gupai nga ko nika kpi, na fuani, ko ki ongodi. Ono tie, pe gupai fuko nga ko nika ‘ru rogo kina gu gako ba i aringbisi he fuko’ kumbatayo aayugopa gu kidohe nga ga zingabekpio kumbatayo gizo fuo kpio ko. Gupai re nika manga ‘ti digida arame’ yo. Gu Baibiri du rimoho nga Jerusalem Bible fura tipa gu kidohe i afuhe fu Daniere re ki ya: “Mo azinga be kpio tipa gupai i aringbisihe tipa ro ti digido regbo.”

19, 20. (a) Wai du du agu apai ani nafura tipaha na ngbanya dagbaha na ga Marata afugo fu Yesu? (b) Ginipai ani nika fura tipaha rogo gu kekeapai naye fuo gere?

¹⁹ Si tie ziazia nga Marata aima du na ndupai beri kadu na kido nga ruru kawiiri nangia Razaro nika ‘zinga azinga berewe rago zingabekpio ti yangara rame.’ Gu kidohe i afuhe fu Daniere kodihe na gu kido naadu rogo ga Marata karagapai yo fu Yesu, si naida si fu kido fu aKristano areme. Aboro nika zinga azinga be kpio.

²⁰ Ani ima bi gupai nga gu ndikidi apai namangi bakuru kusayo nayugo gupai nga zingabekpio nga gupai naima rengba ka manga, kpikpi aboro ima rengba ka zinga be kpio. Na agu akumba na adee namangisunge fu Mbori bakuru kusayo aima du na maabangirise nga zingabekpio nika duadu kumbatayo. Ono tie, ya mo pai ho nayugo gupai nga ka i kidopa zingabekpio, si ima rengba ka manga fuo gbanga regbo? Kangia wo duhe, gure ima rengba ka fu kura ndupai furani ani naangera kumbatayo tipa regbo zingabekpio wa gu Marata aangera kumbatayo tipaha. Ono tie, gini regbo si nika manga ti ni? Ani nika fura tipa agi apai re rogo gu kekeapai naye fuo gere.