1-2. Gini wene nduapai du berani ka yugo bangabanga nyemuse fu akuarani?

ANI na wene nduapai berani ka yugo bangabanga nyemuse fu akuarani. Bete gu nduapai re nga gine? Agi asanza du rogo Baibiri re naundo rani ani karagapai kuti gu sanahe re, si naya: “Ka mo nimbú nga pa [bangabanga nyemuse] na rengo ya. . . . Si du mo ka ngba ti ni bangiri Mbori na aboro a.” “Gu boro [nayugo bangabanga nyemuse] ni namanga wenepai tipa kina mbisimoni.” “Gu boro nagbata rurupai na [bangabanga nyemuse] abí unga.”—Snz. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Agi asanza re pe pa nduapai biata nga gu si aida ani naayugo bangabanga nyemuse ti ni. Bambatapai nga, yugo bangabanga nyemuse nasa rani ani ngba bangiri Mbori. Uepai nga, ho ani ayugo bangabanga nyemuse ni, ani nagbia undo ni tirani. Ni kpiapai, ani namanga nyenye pabakure na kura aboro. Biatapai nga, yugo bangabanga nyemuse nasa gupai nga ani gbia amaku kumbatayo, kodihe na nyenye unga. Nirengo, ani na wene nduapai berani ka mangapai kuti gu ga Yekova rugapai nga: “Oni yúgu [bangabanga nyemuse] oni ni ba sa sa fu awirinaroni.”—Zek. 7:9.

3. Gini asanahe ani nika wisigopai tipaha rogo gi kekeapai re?

³ Rogo gi kekeapai re, ani nika wisigopai tipa akaragapai kuti asanahe biama. Ada si aida ani yugu bangabanga nyemuse fuyo? Ginipai rengbe ani ka wirikaha rogo gu buku nga ga Ruta nibipa yugo bangabanga nyemuse? Waigu rengbe ani ka yugo bangabanga nyemuse areme? Gini aundo agu aboro nayugo bangabanga nyemuse agbiaha?

4. Waigu rengbe ani ka wirika Yekova ni yugo ani bangabanga nyemuse? (Marako 10:29, 30)

⁴ Gu kekeapai naadu mbata fu gere aundo rani ani rugutirani  na gupai nga, Yekova nayugo bangabanga nyemuse fu kina agu aboro sa nakpinyemu ko na kini irisi ko. (Dan. 9:4) Ani naida ka wirika Mbori, ‘wa du ani ni awiri manguse.’ (Ef. 5:1) Sidu, ani naida kadu na bangabanga nyemuse koyo du awirinarani ni.—Oni gedi Marako 10:29, 30.

5-6. Ginipai nika undo rani ani kiisi gaani giarogopaiyo tipa bangabanga nyemuse?

⁵ Oni ima rengba ka ida kuti gupai nirengo nga, ka ani girogo gupai yo nga bangabanga nyemuse wenengai, kinawo ani nika du a na rengba wenengai ka yugoho fu agu akuarani ani airiso Mbori na yo. Tipa ka kiiso gaani giarogopai yo tipa guhe nga bangabanga nyemuse, ani ringbisinga na gu kura wene sino berewe du nga padu niruruse.

 ⁶ Ani yanga boro aima digo ni mangisunge rogo bangisa basunge sa tipa dungu agarã. Ani ima rengba ka ya ni niruru ni na ni gu boro du aboro adu na kido kutini. Ono tie, ni amanganga sunge fu aira gu basunge re mbiko ni nakpinyemu aira gu sunge re akpi te. Tipa ni du na rengba ka mangasunge yo si aidanga ni bi aira sunge abi te watadu ka ida kuti agu arugapai du rogo gu basunge re te. Ni na ngbarago ka manga gu sunge re tipa si naakusa marã funi. Ni nikaa mangasunge kindi rogo gu basunge re daho ni nika da ni na gu garã boro ambu sunge ti ni watadu kina gu ka i fu kura wene sunge funi ba ni kia.

7-8. (a) Ginipai nafõngbadu boro yo ni yugu bangabanga nyemuse? (b) Tipagine ani nika wisigo kura apapara gu buku ti ni nga ga Ruta?

⁷ Gu kparakparapai du dagba padu niruruse a wa i nafura tipaha rogo  genewaraga sita na bangabanga nyemuse nga ndu gupai boro ayugoho ti ni. Tipagine ga Mbori amoyambu ayugu bangabanga nyemuse ti ni ti agu aregbo i aakeka Ziazia Kekeapai ti ni? Agu aboro nayugu bangabanga nyemuse ayuguhe, angianga mbiko gupai nga si aaida i yuguhe ya, ono bambiko gupai nga kpotoyo yo afõ yo tipa i yuguhe. Oni bingo gu kpiapai nangia ga Davide. Kpotokoyo afõ ko ko yugu bangabanga nyemuse fu bakureako nangia Yonatana, wa si avura du nga ba Yonatana aaida ka imoko vurũ. Agarã kusa tingbafuo kpio Yonatana, Davide aandu kindi kumbatayo kaa yugo bangabanga nyemuse fu wiri Yonatana nangia Mefibosete.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Ani rengbe ka wirikapai ni bakerehe tipa bangabanga nyemuse ni wisigo ani kura papara gu buku nga ga Ziazia Kekeapai nga ga Ruta. Gini apai rengbe ani ka wirikaha be agu aboro du payo rogo gu buku re tipa bangabanga nyemuse? Waigu rengbe ani ka mangapai kuti agu apai re rogo gaani dungurati? *

9. Tipagine Naomi ada ti ni kuti gu digisopai nga Yekova aasoga ri?

⁹ Rogo gu buku nga ga Ruta, ani nagedapai tipa gu pangbanga nga ga Naomi, na dia wiiri nangia Ruta, gbiati gu kumba naagunde ti Mbori nangia Boaza, nga guko nangia gume kumbaku Naomi. Mbiko gu ngbongi naadu Yisaraere yo, Naomi na kumbari gbiati awiriyo ue ni akumba aga ku Moaba yo. Ho i adu ni yo, kumbaku Naomi akpi. Agu awiiri naadu ue re arogo adee, ono si nafu kina gberãrago nga, i aima ye ki kpiki a tigayo. (Ruta 1:3-5; 2:1) Gu gbegberẽ apai naamangi re asa Naomi ri du na bakere gberãrago kisusi. Ri aye kidu rogo bakere gberãrago kisusi, si ki sa gupai nga ri berẽ gupai nga Yekova aasoga ri asoga. Oni bingo gupai ri agumbaha nibipa  gu bipai ri adu na ni tipa Mbori: “Wa adu nga ga Yekova maku ti re ya.” “Gu Ko du na tandu apai dũ amangi imisiripai ti re bakere.” Ri ape gupai a nga: “Yekova amoi pai ku ri re, nga gu Ko du na tandu apai dũ narungosi re.”—Ruta 1:13, 20, 21.

10. Wai du Yekova amangipai kuti ga Naomi afugo imisiri?

¹⁰ Waigu Yekova amangipai kuti ga Naomi afugo imisiri? Ko aambunga undo Naomi te. Kuba gure, ko ayugu nunga furi. Yekova ima rugatiko na gupai nga, “rungosi boro nasa iratatamana wa mumungo boro.” (Batu. 7:7) Wa si avura duwo, Naomi aaida kindi na undo tipa ka bihe nga Yekova adu na kina ri. Gini undo Yekova afuhe? (1 Sam. 2:8) Ko afõngbadu Ruta yo tipa ri yugu bangabanga nyemuse fu Naomi. Ruta aaida ka yugo nyemuse fu Naomi na ki undo ri ngba wene gene ka ri dunga na bakere gberãrago ya, na tipa ri ini gupai nga Yekova nakpinyemu ri kindi. Ginipai ani awirikaha ti ga Ruta kpiapai?

11. Tipagine gu dungu awirina du na wenesino aasada ti ni ka undo agu aboro du rogo gberãrago?

¹¹ Bangabanga nyemuse nafõngbaduraniyo ani undo agu aboro du rogo gberãrago. A kina wai Ruta akakuti Naomi, badungu wenesino awirina areme nandu kindi kumbatayo kaa undo agu aboro rogo dungurati du na gberãrago. I ima kpinyemu awirinayo, na i na nyemu ka manga ai gupai rengbe yo ka mangaha tipa ka undo yo. (Snz. 12:25; 24:10) Gipai re na ngbanya dagbaha na gu rugute gu mokedi nangia Pauro afuhe nga: “Oni nyákasi agu yo [du na gberãrago], oni sóngodi agu yo narungbura, oni hi pai ni gbanga ha fu aboro dunduko.”—1 Tesa. 5:14.

12. Dedede, gini bawene gene kisusi rengbe mo ka undo gu wirina ngbaha du na gberãrago?

¹² Dedede, gu bawene gene kisusi rengbe mo ka undo agu awirina du na gberãrago ngbaha nga, ni dega mo turo fuyo na ki sayo i ini gupai nga mo ima kpinyemu yo. Yekova na tambuahe tipa gupai mo amangaha tipa ka undo gako amoyambu du na nyanyakipa yo. (Tam. 41:1) Asanza 19:17 naya: “Gu boro du na nunga rungorungo boro ti ni nafu he fu Yekova, tipa gani wene mangapai ko afú mosoro fu ni.”

13. Wai du Ruta adu kia ti Orupa, na tipagine ga Ruta diaberã adu ti ni ni mangapai nga ga bangabanga nyemuse? (Oni bi gu sura duti kpotoho.)

¹³ Ani naruga tirani gbe na guhe nga bangabanga nyemuse ho ani aberãpa gupai ni namangi fu Naomi tingbafuo kpio kumbari gbiati awiiri ue. Ho Naomi aini gupai ni nga, “Yekova du na gako aboro ni fu riahe fu yo,” ri adiberã ka karaga tiri ku rogo gari rago. (Ruta 1:6) Adia awiiri dunduko ue atona ka ga na ri. Ono tie, ho i adu ni gene, Naomi azungodi agi adee re bara biata i karagatiyo ku Moaba yo. Ginipai namangi? Ani nageda gupai nga: ‘Orupa ki nyoro pangba nakumbari ki ga, ono Ruta aka kuti ri kindi.’ (Ruta 1:7-14) Orupa amangi gupai Naomi aya furi ri mangihe, na ri ki karaga tiri ku Moaba yo.  Ono tie, Ruta amangipai kisusi gu Naomi agumbaha furi. Ri aima du a na ranirii ka karaga tiri, ono ri adiberã ka nye na Naomi mbiko bangabanga nyemuse. (Ruta 1:16, 17) Ruta asia ka kakuti Naomi, angianga mbiko gupai nga si aaida ri mangihe wo ya, ono mbiko gupai nga ri naaida ka mangaha wo. Ga Ruta diaberã angia mangapai nga ga ndikidi bangabanga nyemuse. Ginipai ani awirikaha ti gi pangbanga re?

14. (a) Areme, gini siapai agu awirina du na nyemuse amangaha? (b) Ringbisihe kuti AEbere 13:16, wai rengbe ani ka fu ngbarago fu Mbori?

¹⁴ Ho du ani ni na bangabanga nyemuse tirani, ani namanga ome ni bakerehe gbe tipa ka undo kura aboro. Areme, a wa si adu bakuru kusayo, badungu awirinarani ima sia ka yugo bangabanga nyemuse fu akurayo aidipase, zavura fu aguyo i ainongo yo ya. Ni kpiapai, ho i aino gupai ni nga gu gberãngo naye be ome zegino mangi, i naida ka ino wai ni ipo rengbe yo ka undo. Ho boro rogo dungurati asusa ni rogo akpakarapai, i naasada ni ipo ka ino gupai ni aidaha na i ki undo ni. Wakina agu aboro Makedonia naadu rogo bambata sa kama agarã, i namanga ome ni bakerehe gbe tipa ka undo. I nambupa kura gayo apai, kini fuhe “susi omeyo” tipa gupai nga ka undo agu awirinayo du ni rungorungo yo. (2 Kor. 8:3) Yekova na ngbarago ho ko abi yo ni i niyugu ngbatunga gu bangabanga nyemuse re!—Oni gedi AEbere 13:16.

15-16. Waigu Ruta ayugu gupai nga ri aambunga manga ome te?

¹⁵ Ani rengbe ka wirika weneapai niwisigo ani pai tipa wai Ruta aundo Naomi. Ani furanga tipa betehe.

¹⁶ Oni naamanga ome kindi ka undo. Ho Ruta afu tiri ni ka gasa nakumbari nangia Naomi ku Yuda yo, ti bambataha, Naomi aká aká. Ono Ruta aambunga manga ome te. Sangbanaha angia gine? “Ho Naomi abi he ni ya ri kakuti pa ndu na ri kindi, ri ki mbu fura na ri.”—Ruta 1:15-18.

17. Ginipai nika undo rani ka ani mbunga manga ome ni ipo ka undo ya?

¹⁷ Gupai ani awirikaha: Si naida na zerangbaduse tipa ka undo agu aboro du rogo gberãrago, ono si naida ani naamanga ome kindi tipa ka undo yo. Gu wirina nga dee naida na undo ima rengba ka ká gaani undo * ti bambata regbo. Ono wa vura duhe wo, bangabanga nyemuse nika fõngbaduraniyo ani mangi ai gupai rengbe ani ka mangaha tipa ka kakuti ri. (Gara. 6:2) Ani na gu maabangirise nga, ni yangaraha, ri nika mbu rani ambu ani undo ri na ki fu wasa furi.

18. Ginipai narengbe ka sa Ruta ri du na gberãrago?

¹⁸ Ka rago gberẽnga tiro ya. Ho aNaomi na Ruta ada ni Betereme yo, Naomi agbia gari kuru amurakporo. Ri aya fuyo: “Mi aguari erẽ na ũkumuko, Yekova yega na mi ni kina ku bere.” (Ruta 1:21) Oni berẽnga pa wai Ruta adu ho ri agi agu afugo ni re ngba Naomi! Ruta amangi agu apai dunduko ri adu na rengba ka mangaha tipa ka undo Naomi. Ruta akpari na ri, ki fu wasa furi na ki ndu na ri tipa dungu arame. Wa agi apai re avura du wo, Naomi aya: “Yekova yega na mi ni kina ku bere.” Wa si avura du nga Ruta aru kina boro pati Naomi ti gu regbo re, afugo Naomi adu wa ka i ya ri aabingo pa gu gene Ruta aundo ri ngbaha na nyanyakipaha te. Si nawira gupai nirengo gbe nga, gipai re aima sa Ruta ri du na bakere gberãrago! Ono wa si avura du wo, ri aká kuti Naomi.

19. Ginipai rengbe ka undo rani ani kakuti gu boro du rogo gberãrago?

 ¹⁹ Gupai ani awirikaha: Areme, gu wirina nga dee du na gberãrago ima rengba ka pepai si ki imisi rani, si ki vura du vurũ nga ani mangi ome ka undo ri. Ono ani naasada tipa ka gupai re banga gberãrago tirani ya. Ani naka kuti wirinarani nga guri du na zingo, na ani nasana Yekova tipa ko undo rani ani gbia gene nga gu rengbe ani ka fu wasa furi ngbaha.—Snz. 17:17.

20. Ginipai naafu gu ome fu Ruta ri aaidaha tipa kaa ndu kindi kumbatayo?

²⁰ Oni fu ngarasaro ti gu regbo si aidaha. Ruta aima yugo bangabanga nyemuse fu Naomi, ono awere, Ruta aaida aida na ngarasaro tigari a. Na Yekova afõngbadu Boaza yo ko ngarasi ri. Boaza aya fu Ruta: “Yekova túmo pa gu sunge mangi mo, Yekova nga ga aYisaraere Mbori fú mosoro foro rengbe arengba, nga gu ko mo aye ka oka tiro ku tii pupoko yo.” Agu afugo ngarasaro re aima zio ngbadu Ruta yo bakere gbe. Ruta akaragapai fu Boaza ki ya: “Bambiko mo ngarãsi re, wa gumba mo pai zezeredi fu ga moyambu.” (Ruta 2:12, 13) Boaza angarasi Ruta ho ri aaida ngarasaro ni, na gipai re afu ome furi tipa ri naandu kindi kumbatayo.

21. A wa i nasakipai tipaha rogo Yesaya 32:1, 2, ginihe agu abaakumba naberãpa awirinayo afuhe?

²¹ Gupai ani awirikaha: Agu aboro nayugo bangabanga nyemuse fu akurayo naida aida na ngarasaro ti kura aregbo tigayo a. Boaza atambua Ruta ho ko abi wai ni ri aayugo wenesino fu Naomi. Areme a, abaakumba natambua awirina rogo dungurati ho i abi wai ni i ayugo wenesino fu kura aboro ni undo yo yo. Ngbatunga gu tambua boro naye kina boro ti regboho re nafu gu ome fu awirina i aidaha tipa kaa ndu kumbatayo.—Oni gedi Yesaya 32:1, 2.

22-23. Waigu ga Naomi bipai aˈariatihe, na tipagine? (Atambuahe 136:23, 26)

²² Fuo regbo kusa, Boaza afu gamahe nga ga riahe fu aRuta na Naomi. (Ruta 2:14-18) Ginipai Naomi amangihe tingbafuo Boaza fu gu gamahe re fuyo? Ri aya: “Ga Yekova maku dú fu gu ko ahe nga [yugo bangabanga nyemuse] fu agu yo du ni ungayo watadu kangbayo a ya.” (Ruta 2:20a) Ga Naomi berãpai aima ariatihe bakere gbe! Mbata kusayo, ri akpari nga: “Yekova amoi pai ku ri re,” ono ti gi regbo re, ri ape gupai na ngbarago nga: “Yekova . . . ahe nga [yugo bangabanga nyemuse]” te. Tipagine ga Naomi berãpai aˈariatihe ti ni?

²³ Naomi atona ka bi be Yekova niyangaraha rogo gari raka yo. Yekova amangisunge na Ruta tipa ri fu gu undo si aaidaha fu Naomi ngba gene ku Yuda yo. (Ruta 1:16) Naomi aye ka ruga tiri a na gupai nga, Yekova amangisunge na Boaza tipa ka undo ri gbiati Ruta. (Ruta 2:19, 20b) Ri aima rengba ka berã gupai nga, ‘Awere, mi ima rugatire na gupai nga Yekova aambunga re te. Ko nidu na mi ti agi aregbo re dunduko!’ (Oni gedi Atambuahe 136:23, 26.) Nairiwo wai Naomi adu na tambuahe nga aRuta na Boaza aambunga ri te! Ani nabi gupai nga i dunduko biata naadu na bakere ngbarago tipa gu bawene sangbanapai naakuru.

24. Tipagine si aida ani naandu ti ni kumbatayo kaa yugo bangabanga nyemuse fu akuarani aidipase?

²⁴ Gini apai ani nawirikihe rogo gu buku nga ga Ruta nibipa bangabanga nyemuse? Bangabanga nyemuse nafõngbaduraniyo tipa ka ani mbunga undo agu awirina ni ipo du rogo fudifudiapai ya. Si nafõngbaduraniyo a ani mbupa kura gaani apai tipa ka undo yo. Si naida abaakumba fu wene ngarasaro kina boro ti regboho fu agu aboro nayugo bangabanga nyemuse fu akurayo. Ho ani abi wai ni agu aboro du rogo zingo agbia gayo ngbarago gbiati ome ni berewe tingba iriso Yekova, ani nadu na bakere ngbarago. (Amo. 20:35) Ono tie, gini nyanyakipa ndupai kisusi ani andu ti ni kindi kumbatayo kaa yugo bangabanga nyemuse? Bambiko ani naida ka wirika Yekova na ka fu ngbarago fuko, nga guko “du na [bangabanga nyemuse] kpaima.”—Gate 34:6; Tam. 33:22.