Si gu ku mbatayo

Mo gu kuti tangaratangara ariihe

Joseph F. Rutherford gbiati kura awirina ti gu regbo i andu ku Putu yo

1920—Agarã Sa Kama Kusayo

1920—Agarã Sa Kama Kusayo

TI TONATONA 1920, ga Yekova aboro adu zaaza gbe tipa ka manga gu sunge naadu kumbatayo. Rogo 1920, gu veresi i asiaha si du ni gayo veresi nga ga garã aape gupai nga, “GBIA nga gi ome nga gi bia.”—Tam. 118:14, King James Version.

Yekova aima nyakasa gi zaaza abatungusipai re. Bange abazakigene adu mbata nga 225, ono si asono rogo gu garã re ki da ti 350. Na ti gu regbo re, bange abatungusipai naima susa 8,000 naafu fuo gayo sunge fu riibasunge, na gure nangia bambata regbo bange aboro da wa gure. Yekova aima fu maku fuyo ni bakerehe gbe.

I AYUGU KAKAKA NYEMUSE NI BAKEREHE

Rogo Marungu 21, 1920, Joseph F. Rutherford, nga guko naangbembatayo fu aBawiriki Ziazia Kekeapai ti gu regbo re amangi gumbapai riihe angia, “Millions Now Living Will Never Die” (Badungu Amirioni Aboro Naraka Awere Nika Kpingo Ya.) ABawiriki Ziazia Kekeapai amangi agu apai dunduko i arengbe ka mangaha tipa ka yamba agu aboro naadu na nyemupai kupati gi gumbapai re. I atumo marã tipa bangimbaro sa dagba gu kikindigi abangimbaro du vuru New York City tipa ka manga gu dunguratise re rogoho na i akparaka awaraga yambahe fu aboro wa 320,000.

Waraga apangbanga natakapande pa gu gumbapai riihe adu nga, “Badungu Amirioni Aboro Naraka Awere Akpingo Te”

Aboro aye tipaha ni badunguyo kisusi gu aBawiriki Ziazia Kekeapai aaberãha. Mbiko gupai nga gu bangimbaro re aadia aboro nga 5,000, aboro nga 7,000 aadunga na rengba ka rimo koyo te. Ngbaõbambu Sinziri afura tipa gu dunguratise re ki ya si angia “dunguratise sa dagba agu adunguratise yo naadu na diabese aBawiriki Ziazia Kekeapai amangihe.”

Aboro aye ki ini aBawiriki Ziazia Kekeapai wenengai mbiko gupai i aatakapandehe nga, “badungu amirioni aboro naraka awere nika kpingo ya.” Ti gu regbo re, i aaruganga tiyo na gupai nga si aaida i tungusi gu pangbanga nga ga Kindo rogo dungu arago te. Ono wa si avura du wo, gayo kakaka nyemuse aima du ni bakerehe. Ida Olmstead, nga guri natona ndu tipa adunguratise rogo 1902 aya, “Ani aima ino gupai nga bakere amaku duho kumbatayo fu ngbatunga aboro dunduko na ani aakpanga ti gumba gi wene pangbanga re fu agu aboro ani anaagbia yo gene tungusapai yo te.”

KUSA GAANI AWARAGA NITIRANI

Tipa gupai nga riahe nga ga toro duadu ho ti aregbo dũ, agu awirina naadu Betere yo atona kusa kura awaraga nitiyo na makana. I angbe makana kusa awaraga ki moihe rogo gu bambu i anaatumo tipaha rogo gu ba nga 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New York yo, nga gu naaturongo na Betere ya.

Leo Pelle na Walter Kessler atona mangasunge Betere yo rogo Ngi 1920. Walter aya, “Ho ani ada ni yo, bangerekurii kusa awaraga angana rani ki ya, ‘Saa sa na beberehe nye koyo regbo riahe nga ga bebere uru ki da.’ Ko aya furani ani ndu ka ye na akorotoni awaraga rogo gu vuru bambu naadu ku sende yo.”

Leo afura tipa gupai namangi rogo gu uru nangbefuo gure ki ya: “Gaani sunge angia ka zunda avuro bambu rogo gu bambata vuru bambu re. Gu sunge re aima biriko kisusi ai gu sunge mi amangihe mbata. Ono ga Gbia sunge du naadu, na si du si adu ti ni na nyanyakipaha.”

Gu makana kusa awaraga i anaamangasunge na ni ka kusa Ngbaõbambu Sinziri

Na vuru bete aposo yo gbua, kakaka abaundosunge atona kusa Ngbaõbambu Sinziri na makana. Gu Ngbaõbambu Sinziri nangia ga Wegebe 1, 1920, i akusi bangehe nga sita bawe akutu na gu makana naadu rogo ue vuru bambu. Ti kina gu bangisa regbo re, agu awirina re asigira kura makana rimoho angia Battleship rogo gu vuru bambu naadu ku sende yo. I atona kusa The Golden Age a na makana, na i atonaha na gu nangia ga Zerekpe 14, 1920. Zanga kapa, Yekova aima fu maku kurii gu bakere asadatise agu abaundosunge re aamangaha.

“Ga Gbia sunge du naadu, na si du si adu ti ni na nyanyakipaha”

“ANI SUNGU ROGO ZEREDA”

Ga Yekova ruru aboro aagbia ngbarago berewe ti sunge gbiati kodatise. Ono tie, kura aBawiriki Ziazia Kekeapai adu kinaho naambu riigbu ti gu kpakarakpakara aregbo natona rogo 1917 kuti 1919. Ginipai si aaidaha tipa ka undo yo?

Gu Ngbaõbambu Sinziri nangia ga Zerekpe 1, 1920, adu na gu kekeapai rogoho nga, “Let Us Dwell in Peace” (Ani Sungu Rogo Zereda.) Si angarasi yo ni nyemuse ki ya: “Ani na gu kido nga . . . ai gu boro du na gu toro tini nga ga Gbia . . . ima du na nyemu ka mbupa agu ahe du kusayo, . . . tipa ka sungo na kodatise na kini ndu kumbatayo wa borose sa.”

Badungu aboro aima mangapai kuti gi wene afugo re. Gu kekeapai i akusihe re aundo kura arogotise sa i rugutiyo na gupai nga i aima manga ingahe ni zanga yo kaa tungusapai vuru gu garã yo nasusi na rogo kura agarã a. Agi amangisunge naye kadu zaaza berewe re aima du na bakere sunge fuyo kumbatayo ka mangaha.

KPARAKA GU BUKU NGA “ZG”

Rogo Banzinga 21, 1920, aBawiriki Ziazia Kekeapai atona kakaka tua nga ga kparaka gu buku nga “ZG,” nga gu ngbatunga Finished Mystery * naadunga na nanaga kpotoho ya. I aima igo badungu agi abuku re ti gu regbo irangbii arugusihe ti mangasunge rogo 1918.

Abatungusipai dunduko i aya fuyo i mangi gi tua re, angianga kina abazakigene sa ya. “Ai gu boro du ni ziazia ni [gu boro naima zio bapatiza] rogo ai dungurati du na rengba ka manga gi tua re, ni mangihe na ngbarago. Gupai si aida si du berã ai boro yo awere nga: ‘Gi pai sa re mi amangaha’—nga ka kparaka ZG.” Edmund Hooper ape gupai nga regbo gi tua re angia bambata regbo fu kura badungu aboro i mangi tungusapai kporo na kporo. Ko ape kurapai berewe nga, “Ani atona ka rugatirani nzunzu na gupai si aaidaha tipa gu sunge si adu nga i mangihe ki gbandaka na ni ku rogo gu badungu arago ani aaberãnga paha ya.”

MBAKADAPA SUNGE BEREWE PUTU YO

Mbiko gupai nga fugo na agu aBawiriki Ziazia Kekeapai naadu rogo kura aringara aima du ni kpakarakpakaraha ti regbo Bambata Vura Nga ga Zegino, Wiriba Rutherford aaida ka ngarasa yo na ki mbakadipa sunge tungusapai berewe. Sidu, rogo Buza 12, 1920, ko na kura awirina biama atona gbanga nunguro ka ndu ku rogo agu aringara nga ringara aNgirisi, Continental Europe, gbiati Middle East.

Wiriba Rutherford Ezipeta yo

Ho Rutherford andu ni ku ringara aNgirisi yo, aBawiriki Ziazia Kekeapai amangi kikindigi adunguratise biata gbiati adunguratise 12. Aboro adu pati ni wa 50,000. Ngbaõbambu Sinziri apepai ni guruhe tipa gu nunguro ko anduhe ka bi awirina re ki ya: “Awirina aima gbia ngarasaro. I aakodatiyo sa kini mangisunge sa, na gupai re aima sa yo i du na ngbarago.” Ho Wiriba Rutherford adu ni Paris yo, ko amangi gu gumbapai berewe riihe angia, “Badungu Amirioni Aboro Naraka Awere Akpingo Te.” Ho gu gumbapai re atona ni, gu bambu aboro adunguratiyo kutiihe aima hii. Aboro nga biata kama ki sanahe tipa ka ino kura apai.

Gu dikodiko waraga naatakapande pa gu gumbapai i amangihe London yo tii gu bambu nga Royal Albert Hall

Rogo agu aposo naangbe tifuo gure, kura awirina andu ku rogo agu agbata nga Atenai, Cairo, gbiati Yerusarema. Tipa gupai nga ka sonosa gu nyemupai nangia ga agu aboro naadu rogo agi agbata re, Wiriba Rutherford asigira ba banda awaraga rogo gu gbata nga Ramallah, mbembedi na Yerusarema. Fuo gure, ko akaraga tiko ku Putu yo na ki sigira gu basunge i aayambaha nga Central European Office na ki mangi mbakadapai tipa i naakusa awaraga yo.

YUGOPA IRAIRA SARANGBANGA

Rogo Mbirinvuo 1920, aBawiriki Ziazia Kekeapai akusi namba 27 gu magazini nangia The Golden Age, na si ayugupa agu arungosiro aBawiriki Ziazia Kekeapai agbiatiyo na ni rogo 1918. Gu makana nga ga kusa awaraga i nifura tipaha kusayo rimoho angia Battleship re aamangasunge uru na yuru tipa ka kusa gi magazini re susi amirioni biama.

Gu sura Emma Martin aborisi adihe

Agu aboro nagedi gu magazini re aye ka inopai tipa gupai naamangi Emma Martin. Gu wirina nangia Emma Martin re angia nazakigene San Bernardino yo, California yo. Rogo Marungu 17, 1918, ri na kura awirina biata nangia, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, na E. A. Stevens, andu tipa umba dunguratise nga ga aBawiriki Ziazia Kekeapai.

Gu kura kumba kinaho naandu tipa gu dunguratise re na kurapai kia, angianga ka wirikapai tipa Ziazia Kekeapai ya. Gu kumba re aya kusa wẽ, “Gu basunge nga ga gu basapungbanga nga ga irangbii . . . nakedi re mi ndu tipa gu dunguratise re. Mi andu tipa ka gbia gopai.” Ko aima gbia gu “gopai” ko aagbataha, na gu gopai re angia gu waraga nga The Finished Mystery. Fuo bete arame kusa, i azi Emma Martin gbiati agu awirina naadu biata re. I azi yo ki ya i akuo ndiko ni kparaka yo gu waraga i aima rugusaha ti mangasunge.

I asaringbanga Emma gbiati agu awirina naadu biata re na ki ya i nabayo ku bambukiso yo tipa agarã biata. I amangi asadatise bara dunguhe tipa gupai nga i aria gu sarangbanga re, ono ka gayo asadatise adunga na diabese ya, sidu, rogo Merekoko 17, 1920, i kini moi yo ku bambukiso yo. Ono fuo regbo ngbutuko, apai aˈaria tihe ni wenehe.

Rogo Banzinga 20, 1920 ti regbo bakere dunguratise rogo gu gbata nga San Francisco, Wiriba Rutherford afura tipa gupai namangi agu awirina re. Iriwoapai aima ti ti agu aboro naadu pati gu bakere dunguratise re ka giapa wai irangbii amangipai na agu aKristano re, sidu, i kini ke waraga kini kedihe fu bazogo nga ga Amerika ko. Gu waraga i akehe re aape gupai nga: “Ani nabi gu zio nangia ga . . . Emma Martin . . . ni gupai naarunga ya . . . Gupai abanyaki amangihe nga ka mangasunge na gayo ome . . . tipa ka biriko. . . . Emma Martin . . . na kini kusi pai kuti ri tipa i moi ri ku bambukiso yo, ani nabihe ni gupai . . . naima gberã ni kerehe.”

Rogo gu uru nangbefuo gure, gu bazogo nga ga Amerika ko nangia Woodrow Wilson aˈaria gu sarangbanga nibasa i asarihe fu gu wirina nangia Emma Martin gbiati agu awirina nangia Hamm, Sonnenburg, gbiati Stevens. Sidu, i kini kusiyo kusayo bambukiso yo.

Ti digido 1920, aBawiriki Ziazia Kekeapai abi gupai nga badungu apai aima manga nga gu i arengbe kadu na ngbarago tipaha. Gu sunge naadu riibasunge yo aakio kina kumbatayo, na ndikidi aKristano ki tungusi gupai kakaka kisusi gu niidu mbata nga, ga Mbori Kindo rengbe ka nyasariipa agu akpakarapai nga ga ngbatunga aboro dunduko. (Mt. 24:14) Gu garã nangbefuo gure nangia 1921 aaye kadu ni gu garã sunge tungusapa gu rengo nga ga Kindo nika manga rogoho ni bakerehe gbe.

^ ekeb. 18 The Finished Mystery angia saba gu buku nga Studies in the Scriptures. “ZG” angia gu buku naadunga na nanaga kpotoho ya, nga gu i akusihe ni Ngbaõbambu Sinziri nga ga Marungu 1, 1918. Wa si avura du nga i anaayambaha nga gu magazini nga Ngbaõbambu Sinziri, si angia buku nga gu naadunga na nanaga kpotoho ya.