AGU aboro ninaata ka biko arago adu na gomoro. Fuo i ndu ka bi gu ba gu kuru gbata nangia ga Betereme adu rogoho, nyemu agu ahe i abihe yo aziyo na i ki idi ka hiaha. Gu kurani sa dagbayo abi gu ba i aba tomia abapu rogoho, du na tomato, amatangburu na gu kura akpepasio i arihe na kpakuto. Gi riahe re afu ome fuyo tipa i ndu gayo nunguro.

Agi aboro naata kaa biko arago re ainongo gupai nga gi taata kpakuto i arihe re adu na bakere paha rogo gayo pangbanga ni gu uru re te. Gu rimo nga Betereme, rogoyo nga “Gu Bambu Nga ga Kpakuto,” na aboro aima digo niba kpakuto rogo gu dagbarago re tipa akutu agarã. (Ruta 1:22; 2:14) Gu ngbatunga kpakuto i arihe re, nga gu kpakuto aboro Betereme arihe areme.

Agarã wa akutu biama kusayo, mbembedi na Betereme bara ku sudiyo yo, dia Abarayama nangia Sara amangi “kpokuta” ka fuhe fu agu agino naye ka biyo. (Bambata Pai 18:6) Gu “fufurũ ngungo” Sara amangisunge na ni angia ngungo nganu. Sara amangi gi kpakuto re niipo, na ki moihe rii kingiriwe si wi niipo.—1 Abakindo 19:6.

Kusa, ga Abarayama aborokporo ambakadi gayo kpakuto na ki zoho a wa gu pangbanga re ayugoho. Gu ngbatunga raka i aarakaha nayugo gupai nga Sara na gari amoyambu aarengbanga ka ba gu kpakuto re rogo gu ngbatunga aũba-kpakuto naadu beri Ura yo te. Ri amangi gi fufurũ ngungo re kina wai aboro anaamangaha rogo gu rago re. Gipai re nayugoho nga nyanyaki sunge du i amangihe nga ka suka gi ngungo re sangu yo na ki sa ha.

Tipa kama agarã, ga Moize aNdiko aidangaha fu boro ni di mbiasahe ni ngbanga watadu bape te, mbiko si nga “unga boro.” (Pa Fu Rugute ni Ue he 24:6) Mbori aabi mbiasahe na kikiipaha mbiko zangaha, aborokporo arengbanga ka ri riahe te.—Oni bi gu sanduki nga “ Sa he na Ba Kpakuto ti gu Regbo I Ake Ziazia Kekeapai Ti Ni.”

Ziazia Kekeapai fura tipa kpakuto wa bara 350, na agu aboro nake Ziazia Kekeapai, i anaamangasunge na kpakuto kuba riahe. Yesu aya agu aboro namangasunge fu Mbori i rengbe ka kpara ki ya: “Mo fú gaani riahe fu rani areme.” (Matayo 6:11) Gu pa-Giriki i asaha ku rogo pa-Zande nga “riahe” si nga kpakuto, na si narukuba ngbatunga ariahe nabaha, na Yesu aayugoho nga ani rengbe ka kido kuti Mbori ko fu riahe furani na auru dunduko.—Atambuahe 37:25.

Ono tie, gu kurapai kinaho nyakipaha kisusi kpakuto na riahe. Yesu aya: “Boro anye nga ni ungani mbiko kina riahe te, ono mbiko agu apai dunduko naye ngba Mbori yo.” (Matayo 4:4) Gi fugoko re nafura tipa gu regbo aYisaraere anaangera ku be Mbori tipa ko nifu riahe fuyo. Gipai re atona ti gu regbo i akusiyo Ezipeta yo. Si aima dia yo na diwi sa fuo da yo rogo gu ugu-ngbii-ngume nga ga Sinai, na gu riahe naadu beyo aambeda ka nyasa. Fuo i bihe nga i nika kpi be gomoro rogo gu ugu-ngbii-ngume re, i atona ka kpakanahe niya: ‘Ani adu pati duku pasio, ki ta ri riahe ni mbiki’ Ezipeta yo.—Gate 16:1-3.

Zanga kapa, gu kpakuto naadu Ezipeta yo aima ngba. Ti rago Moize, wene ababa-kpakuto  anaaba ngbatunga akpakuto ni bakiakia fu aEzipeto. Ono anga Yekova aaida ka ká na kpakuto be gako aboro te. Ko akido yo ki ya: “Mi akéda riahe ngbangbaturũ yo fu roni.” Nirengo, gi kpakuto naaye ngbangbaturũ yo re anaakura wiso ni “wirikowiriko he” wa nzerenzere ndomo. AYisaraere asanahe ti gu regbo i abihe ni bambataha ki ya: “Gini he nga gere?” Moize ki karagaha fuyo ki ya: “Si nga gu kpokuta Yekova afu furoni oni ri he.” I ayambu rimoho nga manu, * i ari gi kpakuto re tipa agarã 40.—Gate 16:4, 13-15, 31.

Ti tonatonaha, rago aima ngba ti aYisaraere na gi manu Mbori afuhe fuyo ngba iiriwo gene re. Si adu wa gu “ayaaya kpokuta i ambakdihe na nzeme anyege,” na si aima rengba na aboro dunduko. (Gate 16:18) Ono fuo gbanga regbo, i atona ka zingo tipa agu ariahe i anaarihe Ezipeta yo. I atona ka kpakanahe niya “he ho be rani fuo kina gi manu” re te. (Pa Geda Aboro 11:6) Kusa ngbaduyo aimi i ki ya: “Ani nasoga gi kere riahe asoga re.” (Pa Geda Aboro 21:5) Gu ‘riahe nga ga ngbangbaturũ’ re aima gberã tiyo.—Atambuahe 105:40.

Nirengo, aboro rengbe ka bi kpakuto wakina gu kura ahe du na paha kusende. Ono Ziazia Kekeapai nafura tipa gu kura ngbatunga kpakuto si aida ani bihe na kikiipaha. Yesu aringbisipa gu kpakuto re kuti gu manu aYisaraere asogoho, gu kpakuto re rengbe kafu nyenye amaku fu boro.

Ko aya fu agu aboro naadegatuyo fuko wẽ: “Mi nga gu kpokuta nga ga unga. Abaroni anari manu ngbakungba yo, i akpiki akpika. Gi kpokuta re nga gu naye ngbangbaturũ yo, boro ri he, ka ni akpi nga ya. Mi nga gu unga kpokuta naye ngbangbaturũ yo. Ka boro ri gi kpokuta re, ni nye anye ni ungani kindi; ii, gu kpokuta mi ka fu si nga pasiore, tipa gu unga nga ga aboro zegino dũ.”—Yoane 6:48-51.

Dungu agu aboro naadegatuyo fu Yesu agianga tiyo na gu masaku ko amangisunge na ni nga  “kpokuta” na ‘pasioko’ re te. Ono wa si avura duwo, gu kpiapai re aima rẽ. Gu kpakuto aYudo anaarihe anaafu ome fuyo, kina wai manu aundo aYisaraere tipa agarã 40 ngbakungbo yo. Wa si avura du nga manu angia gamahe be Mbori, si aafunga nyenye unga fuyo te. Ono ga Yesu motumo namanga gipai re fu agu aboro du na idapase ­kutiko. Nirengo, ko nga “gu kpokuta nga ga unga.”

Ho gomoro naamanga roni ni, oni nigbata kpakuto agbata tipa ka rihe. Na oni naatambua Mbori tambua tipa fu ko “riahe” furoni na aʹuru dunduko. (Matayo 6:11) Wa vura duhe nga ani nidu na ngbarago ka ri wene riahe, ka bangirani gonga ti gu kikiipa “kpokuta nga ga unga” nga Yesu Kristo ya.

Wai rengbe ani ka yugoho nga ani wa agu aYisaraere naadu ti rago Moize naaidanga ka tambuahe tipa gu kpakuto Mbori afuhe fuyo ya te? Yesu aya: “Si ngia oni nakpinyemu re, oni ka kuti gi rugute.” (Yoane 14:15) Ka ani amangapai kuti ga Yesu arugute, ani du adu na maabangirise tipa ka ri kpakuto na ngbarago nyeanye kindi.—Pa Fu Rugute ni Ue he 12:7.