1, 2. Ada rengbe ka gbia undo ti Ga Soromo Bia, na tipagine? (Oni bi gu sura du ti tonatonaha.)

‘GU GENE i naangana tiyo na kini dungo tiyo ngbaha, si nayugoho ayugo nga i ima kpinyemu tiyo!’ Gere nangia gu berãpai naadu ri gu bakumba yo namangi gumbapai nga ga arogotise. Wa agi arogotise re aandu kuba dogbere yo rogo gu ba aboro aadungura tiyo kuhoni, ko adu na bakabangirise nga: ‘Ya mo gayo ramukporo adu na diabese? Wa agarã nika saka, ya mo gayo nyemuse nika kio kina ku mbatayo watadu si nika gberã agberã?’ Ka kumba na diako kpinyemu tiyo nirengo, gayo nyemuse nadu ni bakerehe. Ono tie, wa duhe nga dungu aramukporo nagburuwa areme, gbegberẽpai ngaha boro sanahe singia si taata nyemuse nyeanye kindi te.

² Zavura ti regbo Bakindo Soromo, si aadunga taata tipa aboro du na ndikidi nyemuse te. Soromo afura tipa gu mangapai naadu ti ragoko ki ya: “Mi abi kumba sa dagba akumba 1,000, ono dagba ade yo dunduko mi abi nga ni yo sa te. Oni ngére, kina gere mi abi, ya Mbori amangi aboro ni ruru yo, ono i ni tiyo nagbata dungu sangisangi apai.” (Batu. 7:26-29) Mbiko gu dungu kungbo adee nanaairisa Bara, si asa gupai nga gu  mangapai nga ga aboro gberẽ ti rago Soromo na si ki ima kpakara tipa ka gbia kumba watadu gu dee namanga rurupai. Ono wa sia avura duwo, gu wenewene afugo ko akehe bete agarã 20 kusayo mbata fu gu regbo re, i ayambaha nga Ga Soromo Bia, si nayugoho nga kumba na dee rengbe arengba ka kpinyemu tiyo. Si a nayugo wai du gu nyemuse re, na gu gene rengbe yo ka yugoho rogoho. Agu airisi Yekova nga arogotise na aguyo du kindi rengbe arengba ka wirika dungu apai tipa ngbatunga gu nyemuse re ni wisigo yo gi kitabu nga ga Ziazia Kekeapai re sirisiri.

3. Tipagine rengbe ndikidi nyemuse arengba ti ni kadu dagba kumba na dee?

³ Oni gedi Ga Soromo Bia 8:6. Gu kura sasa afugo nga ga Ziazia Kekeapai naya “gu mirãwe nga ga Yekova” tipa ka sakapai tipa wai nyemuse afura kuari. Ndikidi nyemuse nga gu “mirãwe nga ga Yekova” mbiko Yekova na sigira Mburu nyemuse. Ko akusi kumba rogo kpiako yo na gu tandu beko nga ka kpinyemu boro. (Bam. P. 1:26, 27) Ho Mbori afu bambata dee ni nangia Eva fu bambata kumba, agu afugo nakuru ngba Adamu yo angia wenewene afugo nyemuse. Nirengo, gipai re asa Eva ri kpinyemu Adamu nga gu boro “i adi ri” tiko. (Bam. P. 2:21-23) Wa duhe nga Mbori ima fu gu tandu fu aboro nga ga yugo nyemuse, si taata fu kumba na dee i du na gu nyemuse dagbatiyo nika gberanga ya.

4, 5. Ni wiri guruhe, oni sakingo pai tipa Ga Soromo Bia.

⁴ Gu nyemuse du dagba kumba na dee na gu kura asinoho ti ni kupati gu nga pa duhe nyeanye kindi. Gu kitabu nga Ga Soromo Bia ima fura tipaha ngba iiriwo gene. Wa duhe nga i akehe wakina abia, gu pangbanga du rogoho nafura tipa gu nyemuse naadu dagba paranga degude rogo gu gbaria nangia ga Sunema na gu boro naakpinyemu ri nangia babanda akandoro. I aye na gu degude re ku rogo ga Soromo bataya mbiko gari ngbanya aima zio ngbaduko yo, mbiko gako bataya adu kina mbembedi na gu ba ri aabanda bakakue rogoho. Ono tie, kina ti tonatonaha, si nayugo tihe ayugo nga ri aida na babanda akandoro. Wa vura Soromo amangi ome tipa ka gbeberã ri fuoko, gu degude re aape kina pa wai ri akpinyemu gari boro. (Ga So. 1:4-14) Gu babanda akandoro re andu ku bataya yo, i ki tona ka peka wenewene afugo dagbatiyo nga ga nyemuse.​—Ga So. 1:15-17.

⁵ Soromo akaragatiko ku Yerusarema yo, na ki di gu paranga degude re na ko; gu babanda akandoro re ki pefuo ri. (Ga So. 4:1-5, 8, 9) Soromo aadunga na diabese na gu ome ko mangihe tipa gi degude re kpinyemuko te. (Ga So. 6:4-7; 7:1-10) Ni yangaraha, bakindo aidihe furi ri ga ku kporo yo. Gu bia re nadigo na agu afugori nayugo gupai nga ri aida gari boro ‘ipisi tiko wa gbangbaria’ ka yara fuori.​—Ga So. 8:14.

6. Tipagine duhe ti ni ni kpakarapai ka ino agu aboro nafura rogo gu pangbanga re?

⁶ Ga Soromo Bia nga wene bia, i naya “bia ho du waha te,” si nayugo agu aboro naafura dagbatiyo, wai i afura nisayo, na agu akpakarapai i agbiatiyo na ni. (Ga So. 1:1) Ringbisihe kuti gu kura buku sa, si aya, “anga agu apai nyakipaha nga agu apai du wa mbakadapai, pangbanga, agu apai i apekaha, na agu aboro napeka ha te.” (The New Interpreter’s Dictionary of the Bible) Gu boro naake gi pangbanga re ni aaidanga berã aboro guari kusayo ti agu  afugo ko akekehe te, si du ko ayambanga rimo agu aboro ti ni ko afura tipa yo ya. Ono wa vura duhe wo, oni rengbe ka ino agu apai i agumbaha ti wai du afugoyo ni basasa.

7, 8. Ginipai rengbe yo ka gumbaha tipa gu afugo “nyemuse” du rogo Ga Soromo Bia? Oni funga kpiapai.

⁷ Ga Soromo Bia ima hi be agu afugo nga ga “nyemuse” naadu dagba gu degude re na gu babanda akandoro re. Wa vura duhe nga agu afugo re nayugo agu apai nanaamanga rogo gayo dagbarago agarã 3,000 kusayo, si ima rengba ka kpakara bangiri gu boro nagedaha, ono wa vura duhe wo, si kindi na rogoyo areme furani. Ni kpiapai, gu babanda akandoro re atambua gu degude re tipa wai bangiri angba ni ringbisa ko ho kuti bangiri “mbipo.” (Ga So. 1:15) Ri aringbisi bangiriko tigako kuti “mbipo.” (Oni gedi Ga Soromo Bia 5:12.) Zende bangiriko adu furi kpau ni bawenehe wa gu mbipo na mbida ime rogo mamunyaa.

⁸ Anga agu afugo nyemuse dunduko peke yo paha rogo gu bia re nabipa ngbanya borose te. Oni bingo gupai gu babanda akandoro re apehe tipa afugo gu paranga degude re. (Oni gedi Ga Soromo Bia 4:7, 11.) Ko aya, ‘nzeme anyege natoga ti kpotongbari.’ Tipagine ko apehe ti ni wo? Bambiko gu pepere anyege du na nzeme ra rogoho, si nziri kisusi gu nzeme anyege wege naima zioho. ‘Anyege na mamunya du tii mirãri,’ agu afugo re nayugo gupai nga afugori ni bawenehe wakina nzeme anyege na mamunyaa. Si tie ziazia nga, anga kina pa ngbanya kpotori naadu berã gu babanda akandoro re ho ko aya ni wẽ, “ngba tamaro angba; serõ ti ro te” te.

9. (a) Ginihe gu nyemuse du dagba arogotise akodaha? (b) Tipagine nyakipa gupai ti ni nga arogotise ni peke afugo nyemuse dagbayo?

⁹ Anga gu ringbisapai nga ga rogatise gbua nga kungbo giatise adunga na nyemuse rogoyo ya te. Nirengo, nyemuse nga guhe i aino gu rogatise nga ga aKristano ti ni. Ono gini ngbatunga nyemuse du ngaha? Ya mo si nga gu nyemuse du mburuhe ri gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai? (1 Yo. 4:8) Ya mo si nakoda gu nyemuse du dagba aborokporo koyo du akurayo ni? Ya mo si nakoda gu dawedawe nyemuse du dagba wene abakure? (Yo. 11:3) Ya mo si nga gu nyemuse du dagba kumba na dee? (Snz. 5:15-20) Nirengo, gu ndikidi nyemuse du dagba arogotise nakoda agi angbatunga nyemuse re dunduko. Nyemuse ni yuguyuguhe rogo mangimangi pai yo. Si tie ni nyanyaki pa pai nga, ka arogotise mbunga agu sunge i amangaha na auru dunduko si ka nayo ti peka afugo nyemuse dagbayo ya! Ngbatunga agu afugo nyemuse re nasa arogatise i ini gupai nga gayo badiarogatise na kpinyemuyo akpi na si ki sayo i du na ngbarago rogo gayo ramukporo. Rogo agu arago avungugude ambakada parogatise ambakada ni fu awiriyo, gene be awiriyo wa ka i iniditiyo mbata fu rogatise te, pa ino yo gupai nga si naida aida i ni peke afugo nyemuse dagbayo ima rengba ka sayo i kpinyemu tiyo na ki nyakasi gayo rogatise.

10. Gini sangbanapai rengbe afugo nyemuse kadu na ni?

¹⁰ Peka afugo nyemuse dagba arogotise na kina kura wene sangbanaha berewe ti ni. Bakindo Soromo akido gu degude boro Surama re nga ko ni ka ‘mbákada aũfonga ahe tipa ri ni dahabu, fõ yo ho ni dudu feda.’ Ko asambuo ri na wene afugo niya, “tamari ngba wa ga diwi, ki du ziazia wa uru.” (Ga So. 1:9-11; 6:10) Ono gu paranga  degude re anye ni ruru ri fu gari babanda akandoro. Ginihe na nyakasi ri na kini fu wasa ti gu regbo ko aadunga pati ri ya? Ri napehe furani rogo gi veresi re. (Oni gedi Ga Soromo Bia 1:2, 3.) Berẽpa babanda akandoro na gako afugo “nyemuse” naundo ri. Agu afugo re ‘angba kisusi imekakue’ nga gu nasa kpotori yo si ningi, rimoko azeresa ri wakina “gu nzeme uka yo ho” kuri boro yo. (Tam. 23:5; 104:15) Nirengo, agu afugo nyemuse aboro apekaha ima rengba ka undo yo gayo nyemuse sono. Na nyakipa gupai nga arogotise ni peke afugo nyemuse dagbayo dedede!

11. Ginipai rengbe agu aKristano ata manganga rogatise ya ka wirikaha be degude Surama ho ri azungahe ni fu aboro nga ka i zingisi nga nyemuse rogoriyo ya?

¹¹ Agu aKristano ata manganga rogatise ya nagbata badiarogatise, i ima rengba ka wirikapai be Ga Soromo Bia. Nyemu Soromo aadunga ti gu paranga degude re te. Ri ki zungahe fu wiri aboro Yerusarema nga ade, ki ya: “Ka oni ya wó nga ti nyemuse ki zingisi he a ya daho si ka ngba ni.” (Ga So. 2:7; 3:5) Tipagine? Bambiko si angbanga ka tona sonosa nyemuse ko yo du ai gu boro ni ani agbia ni te. Si adu ni patatamana ka gu Kristano naida ka manga rogatise du na zerangbaduse ka gbata gu boro ni ka kpinyemuni akpi nzunzu.

12. Tipagine paranga degude Surama re akpinyemu babanda akandoro ti ni?

¹² Ginihe nasa degude Surama ri kpinyemu babanda akandoro? Nirengo, bibi ko aima ngba, ko awira kina “gbangbaria”; abeko anyaki wakina “tongo dahabu”; na anduko angbaki na ki nyaki wakina “dangba ni zezerenge mbia.” Anga kina pa nyaka ko na pa ngbaya ko na ngia gu yangada apai nadu tipa ko te. Ko adu “wa ngua du wa manga dagba angua bire” “dagba paranga akumba.” Tipa gu degude nadu ni ruru ri fu Yekova re kpinyemu gu paranga re wagu re, si nayugo gupai nga ko aima nyaka rogo toro yo.​—Ga So. 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Tipagine babanda akandoro akpinyemu gu paranga degude re ti ni?

¹³ Ginipai naadu tipa gu degude boro Surama re? Wa si avura dunga ri aima ngba ni kerehe na si ki sa gupai nga pa ngbanyari gbeberã gu bakindo naadu na ‘anakindo beko 60 na adebadia 80, na paranga ade susi ba geda yo,’ ri abi tiri wakina “mbumbudahe wa ga kundu badari Sarona  yo” nga kungbo mbumbudo gbua. Gu degude re adu na umbasitise. Si airiwongo ka bi gupai nga ri adu “wa ranga dagba akiwe” te, nga guhe ko aima inido tiko na ni nvuoyo! Ri adu ni ruru ri fu Yekova.​—Ga So. 2:1, 2; 6:8.

14. Gu nyemuse i nafura tipa paha rogo Ga Soromo Bia, gine si ayugoho fugu paranga aboro naida ka manga rogatise?

¹⁴ Ziazia Kekeapai na ngarasa aKristano i mangi rogatise “kina rogo Gbia yo.” (1 Kor. 7:39) Gu paranga aboro naida ka manga rogatise si aidanga i sonosi nyemuse koyo du gu boro ni nga zanga idapase te, si naida i gbata gayo badiarogatise kina dagba ruru airisi Yekova. Kuri gure, hi agu akpakarapai nga ga raka na kini banda zereda nga ga ramukporo gbiati kodatise rogo toro yo naida na idapase na futise fu Mbori, nga agu asino si aida boro ngere tipaha ti gu badiarogatise ni aida ka diani. Gure nangia agu asino naadu tigu paranga degude re na gu babanda akandoro re.

15. Wai rengbe degude boro Surama kadu ni wene kpiapai fu agu aboro ata manganga rogatise ya?

¹⁵ Oni gedi Ga Soromo Bia 4:12. Tipagine gu babanda akandoro re aya ti ni tipa ri wẽ ri wakina “gu ati kisi yo” ho? Gu ati du ndugu yo, si naadunga ni zakizakihe fu aboro dunduko te. Boro rengbe ka rimo koyo kina gu ka gene du beni tipa ka zaka ngbadimoho. Gu degude boro Surama re adu wakina gu ati re mbiko gari nyemuse adu fu kina gu boro naida ka diari nga babanda akandoro. Pa ka ri fu bakindo nayugo gupai nga ri adu wakina “vuro bambu” angianga wa gu “ngbadimo” i ata zakaha azaka kini kiisihe ya. (Ga So. 8:8-10) Wakina gure a, agu aKristano nga aparanga na adegude, i nabanda gayo nyemuse fu kina gu boro i aberãpa diani.

16. Ginipai Ga Soromo Bia ayugoho tipa gu zio bakure nga ga rogatise?

¹⁶ Ho babanda akandoro aya ni fu degude boro Surama ri ye i ndu kupati gugaabi, akawiiri aaidanga ha furi ri ndu te. Kuba gure, i afu gu sunge furi nga ga banda bakakue. Tipagine? I aadunga na kido kuti ri te? Ya mo i aabihe nga ri ima rengbe ka manga gbegberẽpai? Nirengo, gupai i amangihe nayugo gupai nga i aaidanga dawiriyo ti ku rogo asada te. (Ga So. 1:6; 2:10-15) Gu paranga aboro nga aKristano ata manganga rogotise ya na wirikapai nga: Ti regbo gu zio bakure nga ga rogatise, si naida i du na rubangirise ka zanga birikosi gayo pabakure. Ka kina roni ue sungungo rogo kparakpara aba ya. Wa duhe nga si ngbaangba ka peka wenewene afugo nyemuse, oni du na rubangirise na ki bandatironi be ti ku rogo asada.

17, 18. Gini undo oni nagbiaha ti wisigo Ga Soromo Bia?

¹⁷ Agu arogotise nga aKristano, i narimo ku rogo gayo ramukporo na bakere nyemuse dagbatiyo. Wa duhe nga gu ramukporo Yekova asigiraha si tipa ka nyeanye kindi, si adu ni wenepai ka arogotise mangi ome ka mbu gu mirãwe nga ga nyemuse si niki aki kindi, na kini mangipai tipa gayo nyemuse nisono asona kindi.​—Mk. 10:6-9.

¹⁸ Ho mo angerani tipa badiarogatise, mo naida ka gbia gu boro rengbe mo nzunzu ka kpinyemuni na ki sa gu nyemuse re tipa si sono a wa wiriki ani he rogo Ga Soromo Bia. Singia mo nagbata badiarogatise watadu mo ima manga rogatise, gaoni nyemuse dunga adu nga, ndikidi nyemuse nga “gu mirã we nakĩ akĩ” watadu gu mirãwe nga ga Yekova.​—Ga So. 8:6.