Ziazia toro nga ga Mbori tandu mangapai, gako zaaza ome. (Mika 3:8; Ruka 1:35) Mbori nakeda gako toro ni mangako sunge na gako ome ku rogo ai gu ba ko aidaha tipa si digisi gako ringbisapai.—Atambuahe 104:30; 139:7.

 Rogo Baibiri, gu fugo nga “toro” i asaha rogo gu pa-Ebere nga ruʹach na gu pa-Giriki nga pneuʹma. Dedede, agu afugo re narukuba ga Mbori zaaza ome mangaapai, watadu ziazia toro. (Bambata Pai 1:2) Ono tie, Baibiri namangasunge amanga a na agu afugo re si rukuba kuraapai:

•   Onga.—Abakuka 2:19; Yugoti 13:15.

•   Yuge.—Bambata Pai 8:1; Yoane 3:8.

•   Gu unga du rogo rakiraki ahe yo.—Eyobo 34:14, 15.

•   Gu wene sino du ti boro.—Pa Geda Aboro 14:24.

•   Agu aboro nga atoro kodihe na Mbori gbiati amaraika.—1 Abakindo 22:21; Yoane 4:24.

 Rogo agi apai re yo nibasasa dunduko nayugo gupai nga he kina rogo aboro yo nga gu ka i abingo ho ni bangirise ya nakusa gu sangbanapai aboro naima rengba ka bihe. Wa kina gure a, gu buku ngaAn Expository Dictionary of New Testament Words, by W. E. Vine nape gupai nga gu toro nga ga Mbori, “wakina yuge, nga gu ka i abingo ho ya, si nitihe na onga rogoho te ono si na ome ti ni.”

 Baibiri nafura a tipa ga Mbori ziazia toro ya si nga ‘beko’ watadu ‘wirinzagako.’ (Atambuahe 8:3; 19:1; Ruka 11:20; mo ringbisihe na Matayo 12:28.) A kina wai bambakadi ahe ninaamangasunge na abeko watadu wirianzagako ka manga ga ko sunge, kina wo a Mbori amangisunge na gako ziazia toro tipa si kusi gu sangbanaapai du kusende re:

•   Haurago.—Atambuahe 33:6; Yesaya 66:1, 2.

•   Baibiri.—2 Petero 1:20, 21.

•   Gu iiriwo apai gu gako amoyambu nadu bakurukusayo anaamangaha gbiati wai i anaatungusapai zaaza.—Ruka 4:18; Amokedi 1:8; 1 AKorindo 12:4-11.

•   Gu wene asino agu aboro nanaagiasangbako ayuguhe.—AGaratio 5:22, 23.

Ziazia toro nga boro te

 Ho Baibiri afura ni tipa ga Mbori ziazia toro ya si nga ‘beko,’ “wirinzagako,” watadu “onga,” Baibiri nayugo gupai nga ziazia toro nga boro te. (Gate 15:8, 10) Gu bee nga ga bambakadi ahe, ka si mbakadingo he zanga berãni gbiati kpotoni te; wakina gure a, ga Mbori ziazia toro namangasunge sa kina ho ko anungusaha ni. (Ruka 11:13) Baibiri naringbisa ga Mbori ziazia toro a kuti ime na si naringbisaha aringbisa a kuti idapase gbiati inohe. Agi aringbisapai re dunduko nayugo gupai nga ziazia toro nga boro te.—Yesaya 44:3; Amokedi 6:5; 2 AKorindo 6:6.

 Baibiri ima yamba arimo kurii Yekova Mbori na Wiriko nga Yesu Kristo; wa vura duhe wo, ba ho si nayambu rimo ziazia toro rogo ho te. (Yesaya 42:8; Ruka 1:31) Ho gu Kristano nangia Setefano nga gu ko nakpidipa gako idapase abi iiriwo yuguyugupai ni ngbangbaturũ yo, aboro ue gbua ko abi yo angianga biata ya. Baibiri naya: “Ko nahi be Ziazia Toro, ki ningere ku ngbangbaturũ yo kindi, ki bi ga Mbori taarimo na Yesu, ko ru pati kumbabe Mbori.” (Amokedi 7:55) Ziazia toro angia ga Mbori ome rogo mangapai yo, si nasa Setefano ko bi gu yuguyugupai re.

 Iraira giarogopai yo: “Ziazia toro,” nga boro, na si nga papara Tirinita, a wa duhe ni kekehe rogo 1 Yoane 5:7, 8.

 Rengo: Gu sasa fugo Baibiri nga King James version rogo 1 Yoane 5:7, 8 rimisi agu afugo koyo nga “ngbangbaturũ yo, Ba, Wiri, na Ziazia Toro du yo: na agi aboro biata re dunduko nga boro sa. Na aboro biata nga adezire auru kpotosende.” Ono tie, abawetekeapai ima bi gupai nga gu mokedi nangia Yoane aakenga agu afugo re te, sidu, si aidanga agi afugo re du rogo Baibiri te. Gu kura bakere bayugupai sa nga Bruce M. Metzger akepai nga: “Agi afugo re arunga te na rengo ho nga gu ka sa gupai nga si du rogo Vovo Ndika te.”—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Iraira giarogopai yo: Baibiri nafura tipa ziazia toro wa ka i ya si nga boro, na gipai re nayugo gupai nga boro du.

 Rengo: Ti kura aregbo, Baibiri nafura afura tipa ziazia toro wa ka i ya boro du, ono gipai re ayugonga gupai nga boro du nga ziazia toro te. Baibiri ima fura a tipa tatamana, kpio, gbiati ingapai wa ka i ya boro du. (Asanza 1:20; ARomo 5:17, 21) Ni kpiapai, si naya tatamana na “sabehe” ti ni na “awirihe,” na si nafura tipa ingapai nga si nanangahe, kini imihe, na si na kpihe.—Matayo 11:19; Ruka 7:35; ARomo 7:8, 11.

 Wakina gure a, Yesu afura tipa ziazia toro ni “mounda” nikaa fu goapai, ngbembatayo, nikaa fura, nikaa giapai, nikaa za gene fu apai, nikaa taasarimo, na nikaa diapai kugume (Yoane 16:7-15).

 Iraira giarogopai yo: Bapatiza boro ti rimo ziazia toro nayugo gupai nga si nga kina boro.

 Rengo: Ti kura aregbo, Baibiri namangasunge na “rimo” si rukuba ome watadu pagbia. (Pa Fu Rugute ni Ue he 18:5, 19-22; Esetere 8:10) Kina gu bangisapai re a du ho i amangasunge ni na gu Pazande nga “ndiko ima zio ro,” nga gu ayugongo gupai nga ndiko nga boro ya. Gu boro i abapatiza ni “ku rogo rimo” watadu ti rimo ziazia toro, ima ida kuti gu ome gbiati sunge ziazia toro amangaha tipa ka digiso gupai Mbori akpinyemuhe—Matayo 28:19.

 Iraira giarogopai yo: Ga Yesu amokedi gbiati gu kura abawiriki nadu mbata kusayo, aima ida kuti gupai nga ziazia toro nga boro.

 Rengo: Baibiri ho nape pai wo te, zavura apangbanga vurũ. Gu buku nga Encyclopædia Britannica nape gupai nga: “Gu saka rogopai yo nga Ziazia Toro nga kina boro ni tihe . . . akuru ti regbo gu sakapai nangia ga Council of Constantinople rogo ad 381.” Gipai re adu agarã naima 250 tingbafuo kpio gu yangara boro nadu dagba amokedi yo.